Hoe ziet de deal er precies uit?

Alle details zijn nog niet bekend. De overeenkomst tussen Washington en Kyiv draait vooral om de oprichting van een zogenoemd wederopbouwinvesteringsfonds, dat beide regeringen gezamenlijk zullen beheren. Daarin wordt 50 procent van de toekomstige opbrengsten van minerale grondstoffen in Oekraïne gestort. Dat geld zal deels worden gebruikt om te investeren in nieuwe projecten in Oekraïne. Wat precies de concrete financiële voordelen voor de VS zijn, is nog onduidelijk. Wel staat vast dat president Donald Trump toegang tot grondstoffen en terugbetaling van de Amerikaanse steun aan Oekraïne eist. Aanvankelijk wilde Trump een bedrag van 500 miljard dollar, maar daar ging zijn ambtgenoot Zelensky niet mee akkoord.

Om welke mineralen en andere grondstoffen gaat het?

Volgens een VN-rapport beschikt Oekraïne over zo’n 5 procent van de wereldwijde reserves van een reeks kritieke grondstoffen. Het gaat om diverse zeldzame aardmetalen die onmisbaar zijn voor de productie van bijvoorbeeld smartphones of elektrische auto’s. Maar ook om vaker voorkomende stoffen als lithium en grafiet, belangrijk voor de vervaardiging van batterijen, en titanium, dat in allerlei metaaltoepassingen wordt gebruikt. Los daarvan herbergt het land grote voorraden fossiele brandstoffen en delfstoffen.

Hoe makkelijk is daaraan te komen?

Een deel van de Oekraïense grondstoffen wordt al geëxploiteerd. Maar een aanzienlijk deel nog niet, omdat het te kostbaar is en zonder buitenlandse investeringen vrijwel niet mogelijk. Als er nu met nieuwe mijnbouw wordt gestart, kan het zeker vijf tot tien jaar duren voor de eerste effectieve winning een feit is. Bovendien ligt een deel van de strategische bodemschatten in regio’s die momenteel door Rusland zijn bezet. Het Witte Huis heeft erop gezinspeeld dat Oekraïne die gebieden in een toekomstige vredesovereenkomst zal moeten opgeven. Daarmee zullen die voorraden in principe buiten deze deal vallen.

Welke voordelen hebben de VS bij deze deal?

Los van de terugbetaling van de Amerikaanse hulp, verzekeren de VS zich met deze overeenkomst van toegang tot essentiële grondstoffen. Hoewel het nog jaren kan duren voordat er van daadwerkelijke exploitatie sprake is, biedt de overeenkomst Washington belangrijke strategische voordelen. Amerika maakt zich hiermee immers minder afhankelijk van China. En dat past weer in de geopolitieke visie van Trump, waarin Peking als de belangrijkste bedreiging wordt beschouwd.

Ondanks de voordelen lijkt het erop dat Kyiv met de rug tegen de muur staat om deze deal te accepteren

Hoeveel baat heeft Oekraïne bij de overeenkomst?

Oekraïne wilde op zijn minst Amerikaanse veiligheidsgaranties, in ruil voor toegang tot grondstoffen. Trump weigert die garanties af te geven, omdat hij vindt dat Europa daarvoor moet zorgen. Deze week liet de president wel doorschemeren dat Kyiv hiermee „het recht om door te vechten” verwerft. Hij suggereerde ook dat de VS door zullen gaan met het leveren van materieel en munitie tot een bestand met Rusland is bereikt. Concrete toezeggingen deed hij echter niet. Misschien wel het belangrijkste voordeel voor Oekraïne is de Amerikaanse economische betrokkenheid bij het land die deze deal met zich meebrengt. Als de VS in mijnbouw investeren en toegang tot essentiële grondstoffen verwerven, zullen ze ook belang hebben bij veiligheid en stabiliteit in het land.

Hoe eerlijk is deze deal?

Ondanks de voordelen die Oekraïne van de overeenkomst kan hebben, lijkt het er toch op dat Kyiv met de rug tegen de muur staat om deze deal te accepteren. De aanvankelijke eis van Trump dat Oekraïne de VS tot een bedrag van 500 miljard dollar moet compenseren vanwege verstrekte Amerikaanse hulp strookt ook bepaald niet met de daadwerkelijke geldstromen die de oceaan zijn overgegaan. Volgens de Duitse denktank Kiel Institute ligt het bedrag rond de 120 miljard dollar.

Los van deze opgedrongen financiële deal voelt Oekraïne zich ook op diplomatiek niveau ernstig buitenspel gezet door Washington. Het telefoongesprek tussen Trump en zijn Russische collega Vladimir Poetin waarin beide leiders –buiten Oekraïne en Europa om– over een einde aan de oorlog spraken, wordt door veel Oekraïners als regelrecht verraad gezien.