Trump grossierde afgelopen weken in omstreden uitspraken. Zo noemde hij de Oekraïense president Zelensky een „dictator.” Deze week beweerde de Amerikaanse president dat de EU is opgericht „om de Verenigde Staten te naaien”. De Europese Commissie kaatste terug dat de EU „een godsgeschenk” was voor Amerika.

Wat zeggen Trumps uitspraken over zijn leiderschapsstijl?

Prof. dr. Freek Peters, emeritus hoogleraar contextueel leiderschap aan Tilburg University: „Grofheid maakt deel uit van Trumps strategie. Hij zit extreem op de machtstoer. Door het politieke speelveld op te schudden en patronen te doorbreken, probeert hij invloed en macht te vergaren. Hij en zijn rechterhand Elon Musk spreken kiezers naar de mond. „We zullen die Europeanen terugpakken”, zegt Trump ongeveer. Veel van zijn stemmers vinden dat prachtige taal.”

Trump en de Franse president Emmanuel Macron spraken elkaar deze week over de oorlog in Oekraïne. Een opvallend, door camera’s vastgelegd moment was dat Marcon Trump corrigeerde over diens opmerking over door Europa verstrekte hulp aan Oekraïne.

Hoe beoordeelt u Macrons terechtwijzing van Trump?

„Dat deed Marcon heel goed en krachtig. Hij legde zijn hand op Trumps arm en liet Trump niet wegkomen met een leugen. Er was van Marcons kant veel slijmerij bij, maar dat snap ik wel. Trump heeft een primitief ego. Hij houdt ervan als anderen hem prijzen.”

Macron leek een ferme handdruk van Trump even stevig te beantwoorden. Verstandig?

„Ja. Trump weet gesprekspartners vaak te imponeren. Macron beseft dat. De Franse president pareerde als het ware Trumps vrij agressieve handdruk. Het was haast een potje judo tussen die mannen.”

Hoe kunnen Europese leiders zich het best opstellen in gesprekken met Trump?

„Europa’s zwakke punt is het gebrek aan eenheid. Zorg dus voor eenheid. Voorkom dat Trump Europese landen tegen elkaar uitspeelt. Ken je eigen kracht. Zorg dat je je huiswerk doet wat betreft de economie. Als Trump dreigt met hoge handelstarieven, weet dan precies waar je Amerika in de portemonnee kan raken. Nederland bijvoorbeeld maakt een speciaal soort staal dat de Amerikanen nodig hebben voor hun autoindustrie.”

Het devies van iemand als de Trumpgezinde Steve Bannon is: zaai chaos en blijf leugens herhalen. Dat maakt onderhandelen met Trump lastig?

„Inderdaad. Het is alsof mensen gezellig een potje hockey spelen en er ineens een rugbyteam het veld opstormt. Vanuit Europa zijn onderhandelingen doorgaans gestoeld op waarden als: je houdt je aan afspraken, je probeert met elkaar verder te komen en verspreidt geen grove onwaarheden. Het probleem is dat Trump dat soort principes met voeten treedt. Toch zullen Europese leiders waardig moeten blijven.”

Trump verkondigde de onwaarheid dat slechts 4 procent van de Oekraïeners Zelensky nog steunt. In werkelijkheid is de steun vele malen groter.

Hoe zouden Europese leiders moeten reageren op pertinente leugens van Trump?

„Kies je oorlog”, zou ik willen zeggen. Dus weet waarop je reageert. Voormalig premier Rutte zei over allerlei omstreden uitlatingen van Wilders: „Ik reageer niet op elk stuk rood vlees.” Ik vond Ruttes lijn verstandig. Ik zou Europese leiders willen aanraden om rustig en waardig bepaalde leugens te corrigeren. Zoals Macron deze week deed, via een vriendschappelijk handgebaar. Als leiders emotioneel reageren op leugens van Trump, heeft hij hen waar hij ze hebben wil. Trump is een pestkop. Hij is in zijn element als zijn tegenstanders fel op hem reageren.”

Trumps medestander Elon Musk stond onlangs op een congres van conservatieve politici met een kettingzaag te zwaaien. Dat straalt agressiviteit uit?

„Musk opereert misschien nog een graadje heftiger dan Trump. Musk bedient zijn Republikeinse achterban en wil zeggen: Kijk, ik zet de zaag in het ambtenarenapparaat. Europese leiders kunnen denk ik beter hun schouders ophalen over dat soort acties. Zo’n optreden met een kettingzaag is een interne, Amerikaanse aangelegenheid.”

Is Trump intussen een gewiekste onderhandelaar?

„Dat is hij zeker. Met zijn botte optreden krijgt hij wel zaken in beweging. Zo reserveren tal van Europese landen nu meer geld voor Defensie. En als Trump zegt dat er maar eens een eind moet komen aan de oorlog in Oekraïne, valt daar wel wat voor te zeggen.”

Kan er een moment komen dat de botte stijl van Trump zich als een boemerang tegen hem keert?

„Dat acht ik zeker mogelijk. Het protest binnen Trumps Republikeinse Partij kan groeien. Al heb ik me erover verbaasd hoeveel fatsoenlijke Republikeinse politici zich afgelopen jaren lieten gijzelen door Trump, ook na de Capitoolrellen in 2021.  Er kan een moment komen dat Trump afhankelijk wordt van het buitenland, de onderliggende partij wordt en dan op onwil bij anderen gaat stuiten. Je weet niet hoe de zaken lopen, denk aan de coronacrisis. Dan kan Trump ineens veel mondkapjes uit het buitenland nodig hebben.

Hoe Trump zich nu opstelt tegenover Europa gaat lijnrecht in tegen de principes van hedendaags bestuurlijk leiderschap. Verstandige wereldleiders proberen er met elkaar uit te komen, op basis van geven en nemen, op grond van gelijkwaardigheid. In een wereld die steeds complexer en onvoorspelbaarder wordt, wil je overal vrienden hebben. Je kunt  je eigenlijk geen vijanden veroorloven. Westerse landen moeten bijvoorbeeld oppassen om de relatie met China ernstig te verstoren. Uit dat land halen we immers heel veel spullen.”