Wie nu een nieuw energiecontract afsluit, betaalt soms een hoger tarief dan het oude prijsplafond, dat burgers tegen hoge kosten moest beschermen. De inkoopprijs van gas voor leveranciers is eveneens het hoogst in twee jaar. En dan nemen de gasvoorraden in Nederland ook nog eens in rap tempo af.

Hoe uitzonderlijk zijn deze gasprijzen, en waarom zijn ze zo hoog?

De inkoopprijs voor leveranciers bereikte maandag een piek van 58 euro per megawattuur en is donderdag weer iets teruggezakt naar 52 euro. Dat zijn hoge prijzen: vóór de energiecrisis lag de inkoopprijs jaren rond de 20 euro, een jaar geleden was het 25 à 30 euro. Maar de huidige prijs is lang niet zo hoog als in de energiecrisis, zegt hoogleraar energie-economie Machiel Mulder (Rijksuniversiteit Groningen). Een jaar lang was de gemiddelde prijs toen zo’n 100 euro. „De piek was zelfs 300 euro.”

De hoge prijzen nu komen door een optelsom aan oorzaken. Allereerst is deze winter kouder dan vorig jaar, waardoor mensen meer stoken en de gasvraag hoger is. Afgelopen november en december had Nederland daarnaast nauwelijks zon en wind. Door de lage energieopbrengst van windmolens moesten gascentrales bijspringen om stroom op te wekken. De Nederlandse gasvoorraden zijn daardoor redelijk uitgeput.

Nu Nederland veel minder gas uit Rusland haalt, leunt het net als andere EU-landen sterk op vloeibaar gas (lng), dat via schepen vanuit bijvoorbeeld de VS en Qatar komt. Het lng-aanbod kan die snel groeiende wereldwijde vraag niet bijhouden. „Daarom gaat de gasprijs in Europa omhoog”, legt gasexpert René Peters van TNO uit. „Schepen met lng die onderweg zijn naar Azië, keren dan letterlijk om, om het hier te verkopen.”

Ten slotte komt de schaarste op de gasmarkt door de sluiting van een Russische pijpleiding via Oekraïne naar Oost-Europa per 1 januari, omdat het meerjarige contract met Oekraïne afliep. Bijvoorbeeld Bulgarije moet nu elders gas kopen, wat de prijs opdrijft. Ook speelt onderhoud aan gasinfrastructuur in Noorwegen –Europa’s grootste leverancier– een kleine rol.

Een laatste reden voor de hogere prijzen is de angst boven de markt voor Donald Trump, ziet energie-analist Jilles van den Beukel. De grillige president kan tarieven op Amerikaans export-gas zetten of Russisch gas sanctioneren.

Hoeveel zorgen moeten we ons maken om die hoge gasprijs?

Op de korte termijn kan het vervelend zijn, zegt Peters, maar op de lange termijn voorziet hij niet zo’n groot probleem. De komende maanden zullen de gasprijzen waarschijnlijk rond dit niveau blijven of iets verder stijgen, denkt hij. Vooral het beperkte lng-aanbod is momenteel de bottleneck.

Maar: dat aanbod gaat flink groeien. Producenten als de VS en Qatar zijn volop bezig hun capaciteit op te schroeven. Hierdoor wordt verwacht dat de gasprijs de komende jaren weer zal dalen. Leveranciers die nu gas inkopen voor 2027, betalen 42 euro per megawattuur, veel goedkoper dan de prijs nu.

Is het erg dat de gasvoorraden in Nederland slechts voor een derde gevuld zijn?

Dat valt volgens de deskundigen wel mee. Dat Nederlandse leveranciers gas uit hun voorraden gebruiken, is niet de oorzaak van hoge prijzen, maar het gevolg. „Ze gebruiken liever het gas dat ze eerder voordelig hebben ingekocht”, zegt Mulder. „Dat is de bedoeling van voorraden: dat ze gebruikt worden.” Europees zijn de voorraden goed gevuld, voor bijna 50 procent. En de gasmarkt is geen Nederlandse maar een Europese aangelegenheid.

Wel zullen Europese gasvelden vanaf april weer aangevuld moeten worden, tot 90 procent op 1 november. Dit kan de gasprijs opdrijven, zegt Van den Beukel. Handelaars weten namelijk dat er nu schaarste is op de markt, en dat Europese landen dit doel toch zullen moeten halen. Door die voorkennis kunnen zij hun gas voor hoge prijzen blijven verkopen.

Wat kan je als consument doen, nu de prijzen stijgen?

Wie een dynamisch of variabel contract heeft, kan ervoor kiezen om het tarief vast te zetten, maar volgens Peters ben je „daar nu eigenlijk al iets te laat mee”. Van den Beukel denkt dat je het „beter nog even niet kan doen”, en je tarief pas vast kan zetten als de prijzen weer gedaald zijn, bijvoorbeeld als er later dit jaar meer lng uit de VS komt. Voor wie echt graag zekerheid wil en bang is voor de grillen van Trump of Poetin, kan vastzetten wel een prima optie zijn.

Daarnaast raden de deskundigen de bekende wegen aan. Zet de thermostaat een graadje lager, zegt Mulder, en doe een dikke trui aan. Kijk of je je huis kan isoleren –daar is subsidie voor te krijgen– en overweeg een (hybride) warmtepomp, zegt Van den Beukel.

Voor Nederlanders die weinig te besteden hebben, kunnen de hoge gasprijzen tot serieuzere problemen leiden. TNO concludeerde eerder dat 500.000 Nederlanders lijden aan energiearmoede. „Dat zijn er nu zeker niet minder”, denkt Peters. Extra cru is dat het Noodfonds Energie, voor burgers met een krappe portemonnee, na 2024 is gestopt, en de toekomst ervan onduidelijk is.

Het goede nieuws is volgens Peters wel dat we aan het eind van de winter zitten. „De lente komt eraan, dus het stookseizoen is straks weer voorbij.”