Ging politie rond dodelijke steekpartij Nieuwegein in de fout? „Agent is geen halve psychiater”
Is de politie alert genoeg na klachten over mensen met overlastgevend gedrag? Die vraag rijst na het drama zaterdag in Nieuwegein waar een kennelijk verwarde man (29) het 11-jarige meisje Sohani doodstak.
Ontsteltenis en ongeloof heersen in Nieuwegein. Op klaarlichte dag stak een 29-jarige man met Marokkaanse roots een Somalisch meisje dood. Hij kende het kind waarschijnlijk niet. In verschillende media vertellen buurtbewoners dat ze de politie meermalen waarschuwden voor verward gedrag bij de man. Zo vertelt een vrouw in de Telegraaf dat haar dochter op oudjaarsdag drie keer de politie belde over de verdachte. Hij zou toen met drank op straat hebben gelopen en in auto’s hebben gekeken.
Vaker maakten verwarde dan wel psychisch zieke mensen zich schuldig aan ernstige misdrijven. Zo doodde Kenzo K. (1992), bekend als de Almelose kruisboogschutter, in 2021 zijn onderbuurvrouw en haar mantelzorger. Bart van U. vermoordde in 2014 voormalig D66-minister Els Borst en in 2015 zijn zus Loïs.
De politie worstelt al jaren met mensen met verward dan wel onbegrepen gedrag. In zo’n tien jaar tijd steeg het aantal meldingen over verward gedrag van 80.000 naar 140.000 per jaar. De politie is te veel tijd kwijt aan de problematiek, zei korpschef Janny Knol vorig jaar. „Dat gaat ten koste van belangrijke andere politietaken.”
Schreeuwen
Als burgers „niet meer weten wat ze moeten doen, bellen ze de politie”, zegt politiewetenschapper en bestuurskundige dr. Lex Cachet, voorheen verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. „Bijvoorbeeld als iemand staat te schreeuwen in de tuin.”
Denkt u dat de politie voldoende alert is op meldingen over mensen die verward gedrag vertonen?
„Politiemensen zijn natuurlijk geen halve psychiaters. Zeker als agenten iemand meenemen naar een politiebureau en een psychiater inschakelen, kost dat veel tijd. Van belang is dat er snel goede psychiatrische hulpverlening beschikbaar is. Vaak zal de politie ter plaatse begrijpelijkerwijs concluderen dat het wel losloopt. Je kunt niet na ieder melding over verwarde mensen een psychiater bestellen.”
Kunnen agenten te gemakzuchtig omspringen met klachten van bijvoorbeeld buurtbewoners over mensen met verward gedrag?
„Ik vind dat moeilijk te beoordelen. Agenten en ook psychiaters en psychiatrisch geschoolde verpleegkundigen maken altijd een risico-inschatting over de vraag of iemand een gevaar vormt, voor zichzelf of een ander. In het overgrote deel van die gevallen is die risico-inschatting terecht. Maar heel soms niet. Denk aan het werk in tbs-klinieken. Daar vragen behandelaars zich telkens af: kunnen we onze patiënt zonder begeleiding op straat laten gaan? Die inschattingen blijven mensenwerk, hoe hooggeschoold een ggz-medewerker ook is.
Soms gaat het dramatisch mis. Denk aan de moord op Anne Faber in 2017. De dader pleegde de moord in de periode dat hij werd behandeld in een forensisch-psychiatrische kliniek, nadat hij al was veroordeeld voor een ernstig zedenmisdrijf. Na dit soort drama’s blijkt telkens dat betrokken instanties eerder hadden kunnen reageren op alarmerende signalen. Ik begrijp heel goed dat buurtbewoners na het drama in Nieuwegein verontwaardigd en bang zijn.”
In verschillende gemeenten zijn zogeheten wijk-GGD’ers actief, die afgaan op signalen over mensen met verward gedrag. Wat vindt u daarvan?
„Het is mooi dat mensen met expertise op het terrein van psychiatrische problematiek ergens snel op afgaan. Zo’n wijk-GGD’er kan de druk op wijkagenten verminderen. Tegelijkertijd moeten we wijkagenten in hun waarde laten en koesteren. Hij of zij moet zo bekend mogelijk zijn in de wijk. Nu wordt de wijkagent nog te vaak uit de wijk getrokken om bijvoorbeeld in te vallen bij de mobiele eenheid of bij surveillanceklussen.
Intussen moeten we geen wonderen verwachten van een wijk-GGD’er. Probleem is dat veel verwarde mensen hulp weigeren. Ze redeneren nogal eens: „Er is niets met mij aan de hand.” Instanties sluiten mensen met verward gedrag veel minder op dan voorheen. Dat vind ik positief. Niemand wordt er beter van achter tralies of sloten te verdwijnen. Maar we betalen ook een prijs. De politie krijgt veel meer meldingen over verward gedrag.”
De groep mensen met verward gedrag is divers. Korpschef Janny Knol schaarde onder die groep vorig jaar onder meer mensen die dakloos werden na bijvoorbeeld een echtscheiding, dementerenden, burgers die kampen met psychoses en arbeidsmigranten die tussen wal en schip raken. De woning van de 29-jarige verdachte uit Nieuwegein die zaterdag het meisje doodstak was volgens de Telegraaf een chaos.
Korpschef Knol bepleitte vorig jaar prikkelarme woningen waar kwetsbare mensen langere tijd terecht kunnen. Wat vindt u van dat pleidooi?
„Ik kan me voorstellen dat zo’n prikkelarme woning voor sommige verwarde personen nuttig is. Intussen is het vaak niet eenvoudig om iemand uit zijn huis te krijgen. Naast een goede vriendin van mij woont een man die veel overlast veroorzaakt. Hij verzamelt erg veel rotzooi en verzorgt zijn honden niet goed. Allerlei instanties hebben zich al met die kwestie ingelaten. Soms helpt dat even, maar dan gaat het weer fout. Punt is dat de man in een koopwoning woont en niet gevaarlijk is. Hij loopt niet met een mes rond op straat en dreigt niet zijn huis in brand te steken. In Nederland kennen we honderden, zo niet duizenden van deze situaties. We hebben daar geen goede oplossing voor.”
