Met de opmerkingen van Trump dat hij Groenland wil inlijven, goedschiks of kwaadschiks, is het eiland een begeerde plek geworden in wat militaire en economische experts het gevecht om de nieuwe wereldorde noemen. In de hoofdstad Nuuk en in het koninkrijk Denemarken, waartoe Groenland officieel behoort, is ontstemd gereageerd op de berichten uit Mar-a-Lago, het verblijf van Trump in Florida. Maar ook met een ondertoon van onzekerheid, want hoe dien je te reageren op uitspraken van het machtigste land ter wereld, terwijl je zelf militair en economisch nauwelijks iets in de melk te brokkelen hebt?

„We willen geen Denen zijn, geen Amerikanen zijn, maar we willen Groenlanders zijn” - Múte Egede, premier van Groenland

De premiers van Groenland en Denemarken, respectievelijk Múte Egede en Mette Frederiksen, gaven vrijdagavond gezamenlijk een persconferentie in het Deense Kopenhagen. Beiden benadrukten dat het eiland recht heeft op zelfbeschikking, waarbij Frederiksen van haar kant steun betuigde aan Groenlands streven naar onafhankelijkheid. „Groenland behoort toe aan de Groenlanders en aan niemand anders”, zei ze. Premier Egede dacht er uiteraard net zo over: „We willen geen Denen zijn, geen Amerikanen zijn, maar we willen Groenlanders zijn.”

Op 6 april worden op Groenland verkiezingen gehouden en iedereen gaat ervan uit dat deze verkiezingen een soort referendum worden, voor of tegen onafhankelijkheid. Ook is niet uitgesloten dat tegelijkertijd met deze verkiezingen hierover apart een volksraadpleging zal worden gehouden.

Bevolkingskrimp

In het onafhankelijkheidsstreven van de Groenlanders zit een kwetsbaarheid waar de Amerikanen en de Denen zich in de coulissen grote zorgen over maken. Het enorme land –het grootste eiland ter wereld– dat bijna het gehele jaar in winterse, arctische omstandigheden verkeert, telt slechts 56.000 inwoners en heeft geen goede reputatie als het gaat om bestuur.

Al heel lang is alcoholisme –tegenwoordig ook drugsgebruik– onder de inheemse bevolking een ernstig probleem. De werkloosheid is hoog. De bevolking krimpt licht, vanwege een laag geboortecijfer en omdat Groenlanders emigreren naar het economisch welvarende Denemarken. Denemarken maakt jaarlijks 600 miljoen euro steun over aan de regering in Nuuk.

In dit perspectief kan het ook voor Rusland of China aantrekkelijk zijn om de banden met een ‘onafhankelijk’ Groenland aan te knopen, zwaaiend met lucratieve contracten voor mijnbouw en fossiele brandstoffen. Militair strategisch is het voor beide landen razend interessant om daar een basis te hebben, iets wat de Verenigde Staten nooit zouden accepteren.

Noormannen

De banden tussen Scandinavië en Groenland gaan misschien wel duizend jaar terug, toen Noormannen zich daar vestigden. Later vertrokken er ook evangelisten naar Groenland om de inheemse bevolking te bekeren. Dit liep gelijk op met de Deense inspanningen om het land te koloniseren. Lucratief is dat nooit echt geweest.

Officieel hoort Groenland sinds het Verdrag van Kiel uit 1814 tot het koninkrijk Denemarken. In 1917 erkende Amerika de soevereiniteit van Denemarken over het eiland in ruil voor de Deense Maagdeneilanden in de Caraïben, tegenwoordig de Amerikaanse Maagdeneilanden genoemd.

Amerika heeft al heel lang een vinger in de pap in Groenland. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de strategische ligging van Groenland tussen de VS en Europa zeer belangrijk. Er werden Amerikaanse havens en vliegvelden aangelegd voor militaire transporten van en naar het Europese continent, voor onderzeebootbestrijding en als tussenstation voor vliegtuigen. Amerika voerde ook het beheer over Groenland, omdat Denemarken was bezet door Duitsland.

Thule

Tijdens de Koude Oorlog werd Groenland voor de VS een vooruitgeschoven post. Op de Amerikaanse luchtmachtbasis Thule in het noordwesten van Groenland, 1000 kilometer ten noorden van de poolcirkel, werden strategische bommenwerpers gestationeerd die nucleaire bommen konden afwerpen. Ook was er een omvangrijk radarwaarschuwingssysteem gebouwd voor het vroegtijdig signaleren van vliegtuigen van de Sovjets en nucleaire ballistische raketten.

Later werd de basis geïntegreerd in het zogenoemde Ballistic Missile Early Warning System (BMEWS) en speelde Thule een belangrijke rol bij het surveilleren in de ruimte en het in de gaten houden van satellieten. In 1968 stortte een Amerikaanse nucleaire bommenwerper neer op de basis met vier waterstofbommen aan boord. Dit veroorzaakte een enorme milieuramp. Van de vier bommen is er nog altijd een spoorloos.

De basis heet nu officieel Pituffik Space Base. Interessant is dat de Amerikaanse basis buiten de rechtsmacht van Denemarken valt.

Aardmetalen

Groenland is ook om andere redenen aantrekkelijk voor grote mogendheden. Het land beschikt over grote voorraden ijzererts, lood, zink, goud, edelmetalen en in de zeeën rondom het eiland waarschijnlijk grote gas- en olievoorraden. Nog belangrijker zijn tegenwoordig de vermoedelijk grote voorraden aardmetalen, die nodig zijn voor het maken van onder andere chips, mobiele telefoons, computers, windturbines en batterijen voor elektrische auto’s.

China heeft juist op dit terrein een monopolie en heeft hier en daar al een keer op de rem getrapt om Europa en de VS eraan te herinneren hoe afhankelijk ze zijn van Peking. Juist dat is weer een reden voor de Amerikanen, zeker in het licht van Trumps America Firstbeleid, om deze grondstoffen veilig te stellen. En dus werpt Trump een blik op Groenland.

In het onafhankelijkheidsstreven van Groenland is men zich zeer bewust van de rijkdom aan mineralen en fossiele brandstoffen. De vraag is alleen of een land met een bevolking van 56.000 inwoners in staat is zo’n enorm gebied te besturen. De meerderheid van politieke partijen is voor onafhankelijkheid, waaronder de linksgeoriënteerde Inuit Ataqatigiit, de partij van premier Egede. Maar wanneer en in welk tempo, daarover verschillen de meningen, ook indachtig de 600 miljoen euro die jaarlijks door Kopenhagen wordt overgemaakt.

Wat dit betreft kan er meer duidelijk worden bij de verkiezingen van 6 april, waarover een grote Amerikaanse schaduw hangt.