Het was een bijzondere dag, precies vijf jaar geleden. Naruhito (64) werd ingehuldigd tot keizer van Japan. Op 1 mei 2019 was hij al officieel de nieuwe keizer, maar op 22 oktober vond de eeuwenoude ceremonie plaats waarmee de oudste zoon van Akihito en Michiko de troon aanvaardde. Gasten en staatshoofden uit maar liefst 183 verschillende landen waren getuige van het bijzondere moment in de grote staatszaal van het Keizerlijk Paleis in Tokio. Onder anderen koning Willem-Alexander, koning Filip van België en de Spaanse koning Felipe waren aanwezig.

De ceremonie was in veel opzichten indrukwekkend. Tijdens de plechtigheid zat Naruhito op de 6,5 meter hoge en 8 ton wegende Takamikuratroon, ook wel de chrysantentroon genoemd. Die is vernoemd naar de bloem die staat voor lang leven en verjonging, een symbool van het Japanse keizerrijk. Het keizerspaar ging gekleed in traditionele kleding. Zo droeg Naruhito een hoofddeksel van wel 60 centimeter hoog.

De ceremonie duurde maar een half uur. Naruhito brak direct met een traditie: de buitenlandse gasten hoefden niet te buigen voor de nieuwe keizer. De kersverse keizer sprak het volk en al zijn gasten toe. „Ik zweer dat ik zal handelen volgens de grondwet en mijn verantwoordelijkheid zal vervullen als symbool van de staat en van de eenheid van het volk. Ik hoop oprecht dat Japan zich verder zal ontwikkelen en zal bijdragen aan de vriendschap en vrede van de internationale gemeenschap en aan het welzijn en de welvaart van mensen door wijsheid en inspanningen.”

Uitzondering

Een nieuwe regeerperiode luidde een nieuw Japans tijdperk in, het Reiwatijdperk, dat staat voor orde en eendracht. Naruhito was vanaf dat moment de 126^e heerser in een monarchie die al 1500 jaar bestaat.

Op het moment van de inhuldiging op 22 oktober was Naruhito al bijna een halfjaar officieel keizer van Japan. Op 1 mei had hij namelijk zijn vader Akihito opgevolgd. Akihito was van 1989 tot 2019 keizer geweest en besloot zelf het stokje over te dragen aan zijn zoon, omdat zijn gezondheid erg broos was. Daarmee schreef Akihito geschiedenis, want het was voor het eerst in meer dan 200 jaar dat een Japanse keizer aftrad. De traditie schrijft voor dat een keizer zijn functie tot zijn dood uitoefent, maar voor Akihito werd een uitzondering gemaakt. Het Japanse parlement moest een speciale wet aannemen om zijn abdicatie mogelijk te maken.

En dus begon het keizerschap van Naruhito al uitzonderlijk. Ook  had de nieuwe keizer grote schoenen te vullen, als opvolger van zijn breed gewaardeerde vader. Toshio Shiraishi, een huisvriend van Naruhito, vertelde voorafgaand aan de inhuldiging in een interview aan persbureau AP dat Naruhito zijn vader als een voorbeeld zag. „De kroonprins heeft het werk van de huidige keizer nauwlettend bestudeerd en veel van hem geleerd. Hij moedigt mensen aan met elkaar in gesprek te gaan. Hij wil geen ster zijn en staat liever naast de mensen om samen te werken. Ik hoop dat hij een stijl ontwikkelt waarin hij dicht bij zichzelf blijft.”

Kloof

Aan Naruhito’s gedrevenheid ligt het niet. Hij gaf kort voor de abdicatie van zijn vader aan helemaal klaar te zijn voor de troonopvolging. „Ik was heel ontroerd door de zorgen van mijn vader of hij wel in staat was om zijn taken als staatshoofd en symbool van de staat voort te zetten.” Naruhito gaf aan dat hij in de stijl van zijn vader wil regeren en stelde tegelijkertijd dat hij „openstaat een rol op zich te nemen die past bij het huidige tijdsgewricht (…) Ik wil altijd dicht bij de mensen zijn en zal blijven delen in hun vreugde en verdriet. Ik ben tot de conclusie gekomen dat direct contact met de mensen heel belangrijk is. Daar heb ik het ook vaak over met mijn vrouw Masako.”

Het contact met de onderdanen maakte Naruhito tot een belangrijk speerpunt. Zijn vader was hem hierin tot voorbeeld. Onder Akihito werd de kloof tussen de keizer en het volk verkleind. Een voorbeeld daarvan liet het toenmalig keizerspaar zien in 2011, na een extreme aardbeving; ze gingen letterlijk op hun knieën bij slachtoffers zitten om hen te troosten. Onder eerdere keizers had dat nooit plaatsgevonden.

Het liet zien dat de rol van de keizer in Japan de laatste decennia sterk is veranderd. In het begin van de vorige eeuw had de keizer nog vergaande politieke macht. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd de grondwet gewijzigd en de functieomschrijving van de keizer veranderde in een veelal symbolische, ceremoniële functie.

Uitvaart

De verwachtingen waren in 2019 hooggespannen toen Naruhito aantrad als keizer. Tegelijk was het onbestaanbaar dat er een compleet nieuwe wind zou gaan waaien, want de nieuwe keizer staat in een traditie die gebeiteld is in tradities en gebruiken.

Het duurde even voordat Naruhito kon laten zien hoe hij zijn rol als keizer zou gaan invullen. Kort na de inhuldiging brak de coronacrisis uit. Geplande bezoeken moesten worden afgezegd en het Japanse keizerspaar kwam nauwelijks de deur uit van het Akasakapaleis. Zelfs de diploma-uitreiking van hun enige dochter, prinses Aiko, werd overgeslagen. Door de verplichte rustiger periode buitenshuis kon met name keizerin Masako wennen aan haar nieuwe rol. De keizerin kampt al lange tijd met depressieve klachten, die hoogstwaarschijnlijk ontstonden door de strikte regels aan het Japanse hof. De laatste jaren lijkt het beter te gaan met Masako en lijkt ze in haar nieuwe rol te zijn opgebloeid.

De eerste reis naar het buitenland als nieuw keizerspaar vond plaats in 2022. Naruhito en Masako vlogen naar Londen voor de uitvaart van de Britse koningin Elizabeth II. Dat zij daar waren, was een breuk met de traditie, want een Japanse keizer bezoekt in principe geen uitvaarten.

Pas in juni van dit jaar vond het allereerste staatsbezoek van Naruhito en Masako plaats. Ze brachten een driedaags bezoek aan het Verenigd Koninkrijk.

Dochter

Naruhito liet de afgelopen jaren zien dat hij verder bouwt op de fundamenten die gelegd zijn door zijn vader. Volgens opiniepeilingen zijn de Japanners tevreden over het keizerschap van Naruhito. Zijn pogingen om de strenge Japanse hofcultuur wat opener en transparanter te maken, worden door velen toegejuicht.

Zo maakte het Japanse hof in april van dit jaar een pagina aan op Instagram. Op de pagina worden foto’s en video’s geplaatst van de publieke activiteiten van het keizerlijk gezin. De oudste monarchie van de wereld wordt ook wel als de meest gesloten en mysterieuze beschouwd en het gebruik van sociale media moet dat imago enigszins doorbreken.

Ook neemt keizer Naruhito zelf deel aan de actuele discussie over de troonopvolging in Japan. Een plek op de chrysantentroon is tot nog toe alleen weggelegd voor mannelijke leden van de keizerlijke familie. Ondanks veel discussies zijn de regels nog steeds niet gewijzigd. Het betekent dat Aiko (22), de enige dochter van Naruhito en Masako, vooralsnog geen keizerin zal worden.

Vlak voor de zomer erkende Naruhito in de media dat hij zich zorgen maakt over dit beleid. Omdat Naruhito geen zoon heeft, is zijn broer Akishino (58) de eerste in lijn van troonopvolging. Daarna zou de 18-jarige zoon van Akishino, Hisahito, aan de beurt zijn.