Van de 149.000 inwoners van Nederland die in 2016 overleden, stierf 30 procent aan kanker en 26 procent aan hart- en vaatziekten, bleek donderdagmorgen uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Bij mannen staat kanker al ruim tien jaar het hoogst genoteerd in de sterftecijfers. In 2016 stierven voor het eerst meer vrouwen aan kanker dan aan hart- en vaatziekten: er stierven 20.700 vrouwen aan kanker en 20.500 aan hart- en vaatziekten.

Bij vrouwen die aan kanker overleden, is longkanker sinds 2007 de belangrijkste oorzaak. Het aantal vrouwen dat daaraan overleed, is de laatste twintig jaar meer dan verdubbeld, van 1900 gevallen in 1997 tot 4400 in 2016. Dat komt doordat vrouwen later stopten met roken dan mannen.

Speciale sigaret

In de jaren vijftig van de vorige eeuw rookte meer dan 80 procent van de mannen en 30 procent van de vrouwen. Van eind jaren zestig tot begin jaren negentig nam het percentage rokers flink af. Daarna daalde het minder hard. „Toen het aantal mannelijke rokers afnam, gebeurde dat bij vrouwen niet. Zij gingen juist meer roken”, zegt prof. dr. Jan J. Latten, hoofddemograaf bij het CBS. „Roken werd in die tijd steeds vrouwelijker, mede door de speciale sigaretten die voor vrouwen gemaakt werden.”

Vorig jaar rookte 24,1 procent van de Nederlanders van 18 jaar en ouder weleens, 32,3 procent was ex-roker en 43,5 procent had nog nooit gerookt. Van de mannen rookte 28,9 procent weleens, bij de vrouwen was dat 19,5 procent.

In de leeftijdsgroep 30-39 jaar was het percentage rokers vorig jaar het hoogst, gevolgd door de leeftijdsgroep 20-24 jaar en de leeftijdsgroep 18-19 jaar. Tussen 2011 en 2015 is het aandeel scholieren van 12 tot 16 jaar dat ooit heeft gerookt gedaald van 33 naar 23 procent. Vergeleken met 2003 is het percentage rokers bijna gehalveerd, zowel bij jongens als bij meisjes.

Meisjes die een hoge sociale druk ervaren, lopen een verhoogd risico om te gaan roken. Jongens denken vaker dat er weinig nadelen aan roken zitten. De overheid doet via de Tabaks- en Rookwarenwet pogingen het tabaksgebruik te beperken en niet-rokers te beschermen. Deze wet regelt onder andere producteisen, verplichte waarschuwingen op de verpakking en verkoopbeperkingen zoals de leeftijdsgrens, rookverboden en reclame-eisen.

Medische techniek

Sinds 1970 is het aantal doden door kanker zowel bij mannen als bij vrouwen toegenomen. Het aantal sterfgevallen door hart- en vaatziekten is juist gedaald, met name in de periode 1995-2010. Latten wijst op de medische technieken als oorzaak. „Zo’n twintig jaar geleden was bijvoorbeeld het plaatsen van stents om hart- en vaatziekten te behandelen nog in ontwikkeling. Mensen kunnen nu kwalen overleven waaraan anderen voorheen stierven.”

„Hoewel het absolute aantal sterfgevallen aan kanker jaarlijks toeneemt, neemt het relatief gezien af”, stelt het CBS. Als de bevolkingsgroei en de vergrijzing in de berekening worden meegenomen, is de kankersterfte sinds eind jaren tachtig gedaald.

Behalve longkanker komen bij vrouwen ook vaak borstkanker (15 procent) en darmkanker (12 procent) voor. Van de mannen die aan de gevreesde ziekte sterven, heeft een kwart longkanker, 11 procent darmkanker.