„De overheid moet niet zoveel willen regelen, vindt de VVD. Laat de mensen het zelf maar uitzoeken. Wie het zelf niet kan, heeft pech.” Deze tekst lijkt regelrecht afkomstig uit de mond van een linkse politicus, maar is opgetekend in een maatschappijleerboek. Redacteuren van HP/De Tijd stuitten erop toen ze in 2006 41 schoolboeken aan een onderzoek onderwierpen. Doel ervan was om te weten te komen wat middelbare scholieren anno 2006 leren over kwesties als bijvoorbeeld immigratie, politieke stromingen, het milieu en de multiculturele samenleving.

„Het bleek niet moeilijk een rode lijn te ontdekken in de eenzijdige manier waarop schoolboeken deze thema’s behandelen”, schreven de auteurs van het artikel. „Het milieu, zo constateerden we, wordt in deze boeken dikwijls voorgesteld als slachtoffer van oliemaatschappijen, ‘zwakke groepen’ als boksbal van rechtse politici, ongelijkheid als oorzaak van criminaliteit en terrorisme, immigratie als non-probleem, Amerika als schrikbeeld en de multiculturele samenleving als paradijs. Stuk voor stuk geloofsartikelen van linkse snit dus.”

De passage over de VVD in een maatschappijleerboek viel bij de liberalen verkeerd en was reden om een „Meldpunt Misleidende Schoolboeken” te starten. In de NRC lichtte toenmalig Kamerlid Eric Balemans, initiatiefnemer van het meldpunt, toe dat het de bedoeling was om een inventarisatie te maken van propagandistisch lesmateriaal en die aan de minister aanbieden.

Politieke testament

Het interview verscheen kort voor de verkiezingen en Balemans was niet herkiesbaar. Tegen de NRC zei hij: „Het meldpunt is mijn politieke testament. Fractievoorzitter Mark Rutte heeft me verzekerd dat dit onderwerp op de agenda blijft. Hij was staatssecretaris van Onderwijs, dus het komt goed.” Voor zover bekend leverde de inventarisatie zo’n vijftig klachten op, maar heeft ‘Den Haag’ er nooit meer over gesproken.

Woensdag nam vrijwel de gehele Tweede Kamer afstand van het meldpunt. Alleen de PVV bleek ondubbelzinnig voor.

De Algemene Onderwijsbond reageerde donderdag ook kritisch. „Wij gaan er altijd vanuit dat leraren professioneel hun werk doen”, zei AOb-voorzitter Verheggen. „Ik moet de eerste leraar nog tegenkomen die zijn leerlingen wil indoctrineren. Leerlingen opleiden tot zelfdenkende kritische burgers, dat is waar de leraar voor staat. Leerkrachten hebben altijd te maken met een enorme diversiteit in hun klassen en met politieke voorkeuren van ouders. Daar gaat iedereen prima mee om, een kliklijn verstoort de verhoudingen.”

Volksvijand

Het meldpunt is sinds 12 maart in de lucht. Ook in zijn overwinningsspeech vorige week haalde FVD-voorman Thierry Baudet uit naar het onderwijs. Hij stelde dat de Europese en Nederlandse cultuur wordt „kapotgemaakt” door onder meer intellectuelen. In de aanloop naar de verkiezingen zei hij een „culturele transformatie” in cultuur- en onderwijsinstellingen na te streven. „Wij moeten, heel langzaam, achter al die bureautjes onze mensen zien te krijgen.”

Twaalf Nijmeegse wetenschappers van de Radboud Universiteit reageerden donderdag op Baudet. Ze riepen hun bestuur in een open brief op om „pal te gaan staan voor hun academische vrijheid en onafhankelijkheid”. Volgens de ondertekenaars ondergraaft Baudet met zijn uitspraken de legitimiteit van onderwijsinstellingen en de mensen die er werken. „Hij creëert hier het spookbeeld van een ‘interne volksvijand’.”

De gedachte dat aan de universiteiten vooral mensen met linkse opvattingen werken, is een aanname. Oude data toont aan dat docenten in het hoger onderwijs inderdaad iets linkser georiënteerd zijn dan professionals met dezelfde academische achtergrond in andere sectoren. Recent onderzoek naar de politieke kleur van Nederlandse academici is er echter niet.