Woensdag. Het is koud in Fort Worth, een stad naast Dallas in de Amerikaanse staat Texas. Buiten stijgt een F-35 met luid geraas op van de startbaan bij vliegtuigfabrikant Lockheed Martin. Binnen staat de ”F-003” klaar voor de overdracht. Nog even onzichtbaar achter doek.

Een licht- en lasershow luistert de ceremonie op. Het Wilhelmus klinkt. En het Amerikaanse volkslied. Gedragen. Dan zwelt de muziek van twee deejays aan. Amerikanen kijken met gefronste wenkbrauwen toe. Opeens valt het doek en staat de F-35 in vol ornaat in de spotlights. Robuust en imposant. De eerste F-35 Lightning II voor het echte werk van de luchtmacht.

De eerste twee Joint Strike Fighters (JSF’s) zijn al in 2013 stilletjes aangetreden. Een feestelijke presentatie van de F-001 en de F-002 zou destijds volstrekt fout zijn geweest. Nederland kocht twee testtoestellen, terwijl de politiek nog geen keus had gemaakt in een van de meest omstreden wapenaankopen van het land.

Daarom trekt defensie nu alles uit de kast om de F-35 alsnog feestelijk te introduceren. De luchtmacht neemt hoge militairen, een handvol mediamensen en een compleet orkest naar Texas om de F-35 te begroeten.

Het aantreden van de F-003 markeert de overgang van F-16 naar F-35. De eerste nieuwe jagers landen eind oktober op Vliegbasis Leeuwarden; Volkel volgt in 2022. Over twee jaar moet het eerste squadron operationeel zijn.

Gehakketak

Met de aflevering van de F-003 komt er een eind aan ruim twintig jaar lang politiek gehakketak over een nieuw gevechtsvliegtuig. Het kabinet Rutte-II hakte eind 2013 uiteindelijk de knoop door: Nederland koopt 37 F-35’s voor pakweg 4,5 miljard euro. Den Haag wil nu echter meer. De wereld is veranderd, de dreiging neemt toe. Het kabinet heeft eind vorig jaar op verzoek van de NAVO een nationaal plan gepresenteerd om onder andere meer F-35’s aan te schaffen. Vijftien stuks, één squadron extra. Tenminste, als minister Ank Bijleveld in de voorjaarsnota een pot geld kan vinden.

Luitenant-generaal Dennis Luyt ziet de plannen als „een goed signaal” dat meer slagkracht „keihard” nodig is. „Een mooie stap, maar meer zou beter zijn”, reageert de hoogste baas van de luchtmacht aan boord van een KDC-10 op 10 kilometer hoogte. „Met de F-35 kunnen we beter klappen uitdelen. Rusland en China hebben alle reden zich zorgen te maken.”

Nederland wil met de extra investering ietsje beter voldoen aan de NAVO-norm om 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in defensie te steken. In de Tweede Kamer klinkt echter kritiek op het plan voor meer F-35’s. D66 en SP laken het ontbreken van een visie achter de voorstellen.

Admiraal Rob Bauer, de hoogste baas van het leger, sabelt in Texas de kritiek feilloos neer. „De NAVO heeft een grondige analyse gemaakt van de dreigingen die op ons afkomen.” De noodzaak van extra F-35’s komt daarin glashelder naar voren.

De F-35 is niet de eerste de beste. Het jachtvliegtuig van de vijfde generatie is dankzij z’n stealth-eigenschappen slecht zichtbaar op vijandelijk radar. Verder zit het toestel bomvol sensoren om bijvoorbeeld vijandelijke troepen te bespioneren.

De luchtmacht moet het hightechtoestel op pad kunnen sturen voor uiteenlopende missies: luchtgevechten uitvoeren, gronddoelen aanvallen, grondtroepen ondersteunen en inlichtingen verzamelen. Om maar eens wat te noemen.

Nederlandse piloten werken zich op dit moment in het zweet om te checken of het toestel al die missies aankan. Vast staat dat nog niet, geeft F-35-vlieger Bert de Smit in Fort Worth aan. Zorgen maakt hij zich ook niet. „We zijn net begonnen met de meest complexe oefenscenario’s.”

Niet probleemloos

Toch vliegt het jachttoestel nog niet probleemloos. Uit tussentijdse rapportages blijkt bijvoorbeeld dat het onderhoudssysteem hoofdbrekens kost. De F-35 kan al tijdens de vlucht informatie doorsturen over noodzakelijk onderhoud, maar de verbindingen blijken te gevoelig voor hackers.

Commandant Bauer is blij binnenkort over een van de meest geavanceerde toestellen ter wereld te beschikken. „Zonder dit toestel zouden we niet wereldwijd kunnen opereren door geavanceerde Russische luchtafweersystemen, die niet alleen in Rusland maar ook in Syrië en Venezuela staan.”

Vlieger De Smit heeft alle vertrouwen in zijn F-35. „Ik kan me geen enkele missie voorstellen waarbij ik liever de F-16 zou hebben.” Nederland traint hard met de nieuwe kist. „Om straks een vliegende start te kunnen maken.”