Geld maakt niet gelukkig. Duidelijk. Een gevulde portemonnee kan daarentegen ronduit gemakkelijk zijn. En geld moet rollen, beweren bezitters ervan. Geen probleem. Totdat de bodem van je portemonnee je toegrijnst en de cijfers van je bankrekening rood zijn verkleurd. Ineens is er minder te rollen en uit te geven. En houd je met Loesje aan het einde van je geld altijd een stuk maand over.
Het beste advies? De tering naar de nering zetten. Oftewel: je uitgaven aanpassen aan je inkomsten. Of, zoals ze vroeger zeiden: ”naar zijne beurs te markt gaan” en ”zaaien naar den zak”.
Meestal wordt de uitdrukking gebruikt voor situaties waarin er om wat voor reden dan ook (tijdelijk) minder geld in kas is. En dan is er maar één adequate oplossing: de broekriem aanhalen.
Hoe? Die leuke, lonkende vakantie naar het buitenland voorlopig opschorten. Tot bij leven en welzijn volgend jaar. Je gedateerde autotootje nog maar eens laten oplappen, omdat de kosten van een nieuwe voorlopig buiten je budget vallen. En tijdens die verleidelijke koopavonden verras jij je oma eens vaker met een bezoekje. Zij blij, jij blij en je portemonnee vaart er wel bij.
Tuberculose
Helder. Met tering en nering worden de uitgaven en de inkomsten bedoeld. Als informele vertaling van tering kan volgens Van Dale ook de ziekte tuberculose worden beschouwd. Afgeleid daarvan wordt de uitdrukking nogal eens gebezigd als scheldwoord, om een diepe verachting uit te drukken.
Dat tering in de uitdrukking ”de tering naar de nering zetten” zou verwijzen naar een ziekte is echter onjuist. Volgens het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands is de term in de uitdrukking afgeleid van het verouderde werkwoord teren, dat onder meer de volgende betekenis had: „in je levensonderhoud voorzien, met de bijgedachte aan het verbruiken van voedsel of van het geld waarmee dat voedsel is gekocht.” Je kunt ook ”op iemands zak teren”: op andermans kosten leven.
Trouwens, als aanduiding voor de ziekte tuberculose is tering eveneens afgeleid van het werkwoord teren. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal vermeldt dat teren in de betekenis wegteren werd gebruikt in een terende ziekte, een ziekte die het lichaam langzaam sloopt. Met de terende ziekte werd meestal tuberculose bedoeld.
Mocht schelden überhaupt al een functie hebben of als verantwoord kunnen worden beschouwd, met iemand de tering toewensen, mis je dus ieder doel.
Gouwe ouwe
Ook voor nering duiken we in de geschiedenis. Het woord is afgeleid van het verouderde werkwoord ”neren”, oftewel voeden, onderhouden. In het Duits wordt voeding als ”nährung” vertaald. Nering heeft ook de betekenis: „Middel van bestaan, bedrijf waarmee iemand in zijn onderhoud voorziet.”
Volgens spreekwoordendeskundige F. A. Stoett komt in het Middelnederlands ”na der neren die tere setten” al voor als uitdrukking. Voer voor waarschuwende poëten: „Men raedt u, tere naer nere te stellen, Dat, nae t’ ghewin, sulck zy de slete. Want, die het houdt gaende, sonder tellen, Hem staet te ver-wachten een bitter bete: Bijster-veldt geeft menighe een aefsche smete.”
Een gouwe ouwe dus. En even actueel als historisch. De invloed van de uitdrukking reikt zelfs over onze landsgrenzen. In Vlaanderen bestaat er een variant met een woordspeling: „Stelt de tering naar de nering of uw nering krijgt de tering.”
Enfin. Geld garandeert geen geluk. Wel verantwoordelijkheid: als je het hebt, moet je het gepast gebruiken.
Ben je ook benieuwd naar de herkomst van een bepaalde uitdrukking of een gezegde? Mail naar info@puntuit.nl. >>puntuit.nl/uitdrukking
