In heetgebakerd zit het woord bakeren. Dat doet denken aan het boek ”Afkes tiental” van Nienke van Hichtum. Daarin vervult de baker zo’n beetje de rol die een kraamverpleegster nu heeft: zorgen voor het pasgeboren kind.
Het woord bakeren betekent dan ook ongeveer zoveel als „het kindje inwikkelen.” Niet in koude doeken die al een paar uur op de tocht hebben gelegen. Nee, juist in doeken die even opgewarmd zijn bij het vuur.
De herkomst van heetgebakerd word je wellicht al duidelijk: die heeft alles te maken met de manier waarop het kind gebakerd zou zijn. Heet. De doeken, of de baby zelf, zijn te lang voor het vuur gehouden. Op deze manier wordt de uitdrukking al gebruikt in de zeventiende eeuw.
In een klucht van Hooft zegt iemand: „Jou moer heitje te heet ghebakert voor een eicken vier.” In 1890 staat hierover in tijdschrift De Gids: „Hoe ziet men daar opeens de moeder of de kraembewaerster, met het kind op schoot, gezeten in de bakermat voor de groote schouw, waaronder de eikenblokjes lustig vlammen en knetteren.”
De letterlijke herkomst van de uitdrukking voor je zien, is dus niet zo moeilijk. Maar de link tussen het warme vuurtje en iemands driftige karakter lijkt hiermee nog niet duidelijk. F. A. Stoett, die een handboek over spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden schreef, denkt dat dit met een oud volksgeloof te maken heeft. Wellicht nam men aan dat de manier waarop het kind gebakerd werd invloed had op zijn karakter. Maar Stoett moet toch vaststellen dat hij deze manier van denken nergens direct heeft teruggevonden. Het is maar een vermoeden.
Wel ziet hij andere, soortgelijke uitdrukkingen met dezelfde betekenis. „Hij is te heet gebaedt” bijvoorbeeld. Of: „Hij is te heet gebakken.” Alsof het driftig zijn –onterecht– iets zou zijn waar iemand niets aan zou kunnen doen, en waar je iemand voor kunt verontschuldigen, omdat de oorzaak daarvan in het verleden zou liggen.
In het etymologisch woordenboek van Van Veen en Van der Sijs staat een verklaring die steekhoudender is. Even terug naar de baby bij de grote schouw. Het kind vindt het maar niets, die warmte van het vuur zo dichtbij. Doeken om zijn lijfje die veel te heet zijn. En daarom zet hij het op een schreeuwen.
Voor wie deze herkomst van de uitdrukking kent, krijgt het woord heetgebakerd nog meer betekenis. Je gebruikt het niet zomaar als synoniem van driftig, maar het heeft meer te zeggen. Wie heetgebakerd is, gedraagt zich zoals een baby, die al gillend en huilend protesteert. En dat gedrag mag je gerust kinderachtig noemen.
