Denkend aan de kont en de krib, komt de gedachte aan een schip op de rivier misschien boven drijven. Je ziet het gebeuren: het schip draait een kwartslag, het achterste raakt de krib in de rivier en het ligt dwars.
Geen onaannemelijke uitleg, gezien het feit dat een krib inderdaad in de rivier ligt om de breedte van een rivier in te dammen. Maar taaldeskundigen wijzen unaniem naar de dierenwereld als herkomst van deze uitdrukking. Daarmee kom je in de stal terecht en krijgt het woord krib een andere en welbekende betekenis: die van voerbak.
Van Dale geeft de meest voor de hand liggende uitleg met een eigenwijs stuk vee. Een kalf bijvoorbeeld, dat eigenlijk moet eten en zijn snuit in de voerbak moet steken. Maar nee, het dier is tegendraads, draait zich met een woeste sprong om en gooit met klaar geweld zijn kont tegen de krib. Andere taaldeskundigen houden het op een paard dat niet uit de stal gehaald wil worden en zijn achterste tegen de omheining aangedrukt houdt in een koppige houding.
Onder mensen wordt er letterlijk natuurlijk niet met achtersten gegooid. Daarvoor is eenieder te beschaafd. Toch is de uitdrukking op menigeen van toepassing, al levert het figuurlijk gooien met je achterwerk weinig positiefs op. Daarom is het misschien handiger om in het gareel te lopen. Dan doe je precies wat er van je gevraagd of verwacht wordt.
Er zijn niet veel uitdrukkingen die zo veel varianten heeft als deze laatste. Zo kun je iemand in het gareel brengen, iets of iemand in het gareel dwingen, de boel in het gareel houden, in het gareel lopen, erin zwoegen, iemand in het gareel slaan, maar ook in iemands gareel draven. In het laatste geval ben je slaafs gehoorzaam.
Maar nu de herkomst ervan. Ook hiermee zijn weer dieren gemoeid. Het gareel was vroeger een leren halsjuk van een trekdier, bijvoorbeeld een paard dat voor een trekschuit stond. Eenmaal ingespannen, kon het beest niet veel anders dan zich buigen onder de last en die trekken. Er was weinig tot geen bewegingsvrijheid.
Er is ook een Bijbels woord voor gareel: juk. Denk aan de profeet Jeremia, die een houten juk moest dragen dat later door de valse profeet Hananja gebroken werd. Toen volgde een ijzeren juk. Je zou dus kunnen zeggen dat de Heere Zijn volk in het gareel bracht met Zijn oordelen.
Er is nog een andere variant van de uitdrukking: „In hetzelfde gareel lopen.” Even terug naar die trekschuit. Er waren ook exemplaren waar twee paarden voor stonden. Samen trokken ze dezelfde vracht, samen liepen ze in het gareel. In deze betekenis ben je nauw aan iemand verbonden, bijvoorbeeld omdat je hetzelfde werk doet. Je zit dan niet in hetzelfde schuitje, maar je staat er samen voor.
Wil je meer lezen over uitdrukkingen? Klik hier.
