'Aflaat' voor CO2-neutraal leven

„Ziet u het veroorzaken van klimaatverandering als een persoonlijke zonde of denkt u dat het een volkszonde is?” Dat wilde een BBC-correspondent graag weten van een woordvoerster van de Wereldraad van Kerken die van een zonde spreekt. De vraag klonk vorige week op een van de talloze persconferenties op de zesde VN-wereldklimaatconferentie. Het antwoord is, in de ogen van de Wereldraad van Kerken, sterk afhankelijk van de wereldgodsdienst die je aanhangt.

Het vermijden van het kwaad ligt natuurlijk in een sobere levensstijl. Maar als dat nu niet lukt of onmogelijk is? Loop een paar deuren verder –het kon vorige week op de VN-klimaattop in Den Haag– en wend u tot weer een andere club, die aandacht trekt met de slogan: ”Koop een aflaat”. Niet dat de Arnhemse stichting Face zo reclame maakt, maar de praktijk komt er wel op neer, al jaren.

Opgericht in 1990 door de Samenwerkende elektriciteits-productiebedrijven (Sep), heeft Face tot doel de CO2 uit de atmosfeer te halen door de aanplant van bos. (Zie kader: Koolstofkringloop). Face is een kleine tien jaar gefinancierd door Sep, maar is inmiddels zelfstandig en moet nu haar inkomsten uit de markt zien te halen.

Certificaat
Met het geld van Sep heeft Face al meer dan 40.000 hectare bos aangelegd, onder meer in Tsjechië, Ecuador, Oeganda, Indonesië en ook in Nederland. Face-woordvoerder Sjaak de Ligt meldt tijdens de klimaatconferentie dat de 938 hectare vaderlands bos –grotendeels geplant in Friesland– het eerste certificaat ter wereld krijgt dat voor dit soort projecten bestaat. De Ligt: „Het certificeringsbedrijf SGS werkt met 38.000 mensen in 140 landen en heeft voor ons gegarandeerd dat die 938 hectare in totaal 9084 ton CO2 heeft opgeslagen”, aldus De Ligt.

In de toekomst moet Face het voor het geld hebben van mensen en bedrijven die klimaatneutraal willen leven en ondernemen. Op de internetsite van de stichting is het voor iedereen mogelijk om met het invullen van een aantal getallen –zoals elektriciteits- en aardgasverbruik en natuurlijk ook het aantal gereden of gevlogen kilometers– met een enkele muisklik zijn jaarlijkse CO2-uitstoot te berekenen. Bedrijven kunnen nu al contracten afsluiten om die uitstoot 'af te kopen'. Binnenkort is het ook mogelijk voor particulieren.

„Zo kan een bedrijf een klimaatneutraal product op de markt brengen, dat klinkt toch goed”, zegt De Ligts collega Willem Albert Toose. Hij denkt dat daar makkelijk gesprekken over ontstaan in de kantine, op de werkvloer of in de personeelsvereniging. „Zo moet het gaan leven en hogerop komen.” Stel: een klimaat-neutrale krant, dat trekt misschien wel abonnees. „Wij slaan uw oudpapier weer op in bos”, zou de afdeling abonneewerving in de advertenties kunnen zetten.

Het klinkt goed, maar de mensen van Face weten wat voor bedenkingen er zoal tegen het vastleggen van CO2 in bossen op de klimaattop klinken. Milieuorganisaties wijzen bijvoorbeeld op het feit dat er geen echte vermindering van de uitstoot is, maar een opslag van de toch eerst in de lucht gebrachte CO2.

Willem-Albert Toose, net terug van een bosbezichtiging in Oeganda, kan dat niet tegenspreken. Hij wijst erop dat het ook nooit de bedoeling is van Face om alle te veel uitgestoten CO2 weg te vangen in bossen. „Denk aan een maximum van een procent of 10.”

In Oeganda heeft Toose gezien dat er meer kritiek van milieuorganisaties zeer betrekkelijk is. Bijvoorbeeld het punt van gebrek aan biodiversiteit. CO2-bossen zouden volgens de critici vooral snel aangeplante monoculturen zijn, waarin slechts een of enkele soorten groeien. „In Oeganda hebben we gezien dat vier mensen constant op zoek zijn naar jonge boompjes van weer andere soorten. In totaal groeien er op de speciale kwekerij nu dertig soorten inheemse bomen”, zegt Toose.

Wantrouwen
Hij is het met iedereen eens die de kwaliteit van dit soort projecten wantrouwt. „Je moet alles controleren en blijven controleren. Het mag niet fout gaan. Dat wil de met het project bezig zijnde bevolking ook niet. In een van de Oegandese bossen werken bijvoorbeeld normaal 100 mensen en in het plantseizoen zijn er 400 tot 500 mensen bij betrokken. Ze denken in alles mee, want ze willen heel graag dat het project slaagt. Ze dragen oplossingen voor problemen aan. Bijvoorbeeld, hoe ga je toch in de stromende regen door met metingen in de bossen: Breng stof- en waterdichte apparatuur mee”, waarschuwden ze ons.”

Het is dus ook een belangrijke bron van werkgelegenheid, merkt Toose terloops op. „En zo zijn er meer gunstige neveneffecten. Bomen houden de grond vast en gaan op die manier bodemerosie tegen. Ze zorgen dus ook voor een goed waterbeheer in de omgeving. CO2 opslaan in bos heeft dus veel goede kanten volgens de mannen van Face, die ook nog benadrukken dat alle projecten de maximale contractduur van 99 jaar moeten hebben.

Wrang genoeg spatte vorige week de klimaattop uiteen, juist op het punt van de bossen.Toegegeven: de Verenigde Staten wilden er wel een zeer ruimhartig gebruik van maken door zomaar jaarlijks 50 miljoen ton CO2-uitstoot te mogen afschrijven alleen al voor de nu reeds in de VS aanwezige bossen. Dat ging met name de Europese Unie toch te ver. Ook veel andere landen willen dat industriestaten eerst en vooral de uitstoot in eigen land beperken om aan de in 1997 afgesproken verplichtingen van het klimaatakkoord van Kyoto te voldoen.

Vaststaat dat de discussie nog niet is afgerond, al was het alleen maar omdat onderzoek naar de 'duurzaamheid' van die opslag nog steeds gaande is en ook bijzondere resultaten oplevert; zoals bijvoorbeeld het werk van het Engelse Hadley Centrum voor klimaatonderzoek, dat onlangs in Nature is gepubliceerd (zie kader). „Bomen doen meer dan enkel CO2 afvangen”, zegt een van de onderzoekers.

Maar ook de VS hebben het gelijk deels aan hun kant: in het akkoord van Kyoto ligt vast dat bossen voor beperking van de CO2-uitstoot een rol mogen spelen, al zegt het akkoord niet in welke mate. Die zou echter wel eens kunnen slinken met elk onderzoek dat verder op dit gebied verschijnt.

Koolstofkringloop

Haagse bossen

Interessante sites:
Stichting FACE wil het aanplanten van bossen bevorderen om kooldioxide uit de atmosfeer weg te vangen:
www.facefoundation.nl

Het Hadley klimaatsonderzoekscentrum heeft berekend dat aanplant van bossen per saldo zelfs negatief kan uitwerken:
www.met-office.gov.uk