Het is aardedonker als Oksana’s zoontje Dmitro iets na halfzes ’s middags door de speeltuin rent. Rond het 1-jarige kind valt alleen wat licht uit enkele ramen en van voorbijrijdende auto’s. De verlichting in de speeltuin van het Sjevtsjenko-park in het centrum van de Oekraïense hoofdstad Kiev is uit, net als op straat.

Dmitro rent tussen nieuwe speeltoestellen. Vorige maand, op 10 oktober, kwam in de speeltuin een Russische raket terecht. Waar eerst schommels, banken en houten huisje stonden, kwam een grote krater. De klap vond plaats in de ochtend. Toen het nog niet druk was. Op diezelfde dag vielen in Kiev meer raketten en bombardeerde Rusland ook het Oekraïense elektriciteitsnetwerk. Sinds die 10e kampt Kiev met stroomuitval en blijft de Russische krijgsmacht de vitale infrastructuur in heel Oekraïne aanvallen.

De hoofdstad zat afgelopen woensdag zelfs helemaal in het donker, net als de rest van het land. Rusland had opnieuw raketten afgevuurd op Oekraïne met stroomuitval en zeker zeven doden als gevolg. Donderdagmiddag was de elektriciteit in alle regio’s hersteld, schreef Kyrilo Timoskenko, het plaatsvervangend hoofd van het kabinet van de president, op zijn Telegramkanaal. Individuele huishoudens worden „geleidelijk aangesloten op het net”.

De Oekraïense regering had vorige maand de bevolking al opgeroepen zuinig aan te doen met elektriciteit om overbelasting van het beschadigde netwerk te voorkomen.

Niet onderhandelen

Na de aanval op 10 oktober renoveerde de stadsdienst de kinderspeeltuin. Er staan nieuwe speeltoestellen en de krater is opgevuld. Sinds die dag is Oksana (30) voorzichtiger. Nadat Oekraïne de Russische krijgsmacht rond Kiev eind maart had verdreven, kwam het leven in de hoofdstad weer op gang. Bars, restaurants en winkels gingen open. Gevluchte inwoners keerden terug. Op het luchtalarm werd geen acht geslagen. Ook niet door Oksana, vertelt ze.

De oorlog leek steeds meer langs de hoofdstad heen te gaan. „We dachten dat hooguit de buitenwijken zouden worden aangevallen, niet het centrum. Maar sinds de 10e is het bewustzijn in Kiev veranderd, ook bij mij. We beseffen het gevaar. Als het luchtalarm afgaat, blijf ik thuis of ga ik de schuilkelder in.”

Door de Russische aanvallen op de energie-infrastructuur dreigt de Oekraïense bevolking deze winter niet enkel zonder elektriciteit zitten. Warmte- en watervoorzieningen, communicatie en voedselfabrieken zijn afhankelijk van stroom. Inmiddels is de eerste sneeuw gevallen. Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov zei na de aanvallen van deze week dat „Kiev de situatie kan normaliseren als het de Russische eisen vervult, zodat het mogelijke lijden van de bevolking stopt”.

Oksana moet er niet aan denken dat Oekraïne met Rusland gaat onderhandelen. „Met de aanvallen wil Moskou paniek veroorzaken onder de bevolking. Zodat we president Zelenski onder druk zetten te praten met Moskou over een wapenstilstand en we de winter met elektriciteit en warm doorkomen.” Zo werkt het niet, zegt ze stellig. „Rusland kent ons niet. We zijn een volk van overlevers. We geven niet toe.”

Geen water

Als door een wonder bleef de houten koffiebar van Anatoli Boltovsky (37) tien meter van de speeltuin overeind tijdens de raketaanval. Hij is er zelf nog verbaasd over. „Goede kwaliteit”, zegt hij waarderend en klopt op het hout.

Die ochtend van 10 oktober hoorde hij twee explosies door Russische raketten. Toen kwam de derde, in de speeltuin. Vijf dagen na de aanval ging hij weer aan het werk. Maar de schrik zit erin. „Als het luchtalarm afgaat, sluit ik de tent en ga ik de schuilkelder in.”

De inwoners van Kiev moeten zich zien te redden zonder stroom. Met de zaklantaarn van hun telefoon schijnen ze over de donkere staten om hun weg te vinden. Generators brommen op straat. In cafés staan kaarsen op tafel. Oudere mensen in flatgebouwen kunnen geen boodschappen doen omdat de lift niet werkt. Ze krijgen hulp van familie.

De aanvallen van woensdag zetten Oekraïne in het donker. Maar het hele land kampt al langer met problemen met de vitale infrastructuur door Russische bombardementen. In Mikolajiv doet de stadsverwarming het niet tot nauwelijks. Inwoners zijn op zoek naar hout om te verbranden in hun kachel.

Na een raketaanval vorige week had de stad 36 uur geen water. Het deze maand door Oekraïne bevrijde Cherson moet het doen zonder water, verwarming en elektriciteit. Daarom gaat Oekraïne burgers vrijwillig evacueren uit de regio’s Cherson en Mikolajiv.

Woedend

De aanvallen op de voorzieningen schrikken de bevolking niet af, denkt Boltovski. „We passen ons altijd aan. Wij zijn niet bang. Zoals Zelenski heeft gezegd: liever geen licht, dan leven onder Rusland.”

„Moskou wil dat we omkomen van de kou en honger”, gaat hij verder. „Om ons zo op de knieën te krijgen. Dat lukt ze niet. We zijn een vrij volk en gaan niet onderhandelen. We zullen de Russen nooit vergeven voor wat ze ons aandoen.”

Mikola Bezkrovni maakte zich die ochtend van 10 oktober zorgen om zijn moeder, zegt hij in het Sjevtsjenko-park nadat hij zijn koptelefoon heeft afgedaan. Zij woont dicht bij de plek waar de tweede raket neerkwam, op een kruispunt bij het park. Na de derde klap ging Bezkrovni (18) ook de schuilkelder in. Zijn moeder overleefde de aanval.

Dat zijn moeder dood had kunnen zijn, maakt hem woedend op Rusland. Dat was hij eigenlijk al toen Rusland in februari Oekraïne binnenviel. „Ik kan Russen niet tolereren. Hun cultuur niet, hun taal niet. Als ze nou strategische militaire doelen aanvallen, dan snap ik het nog. Maar ze bombarderen bij een park.”

Op straat heeft Bezkrovni een zaklantaarn mee, hij koopt kaarsen voor thuis en leest boeken als hij door de stroomuitval niet op zijn computer kan werken. „In Kiev waren we de oorlog vergeten. We dachten dat die zich alleen afspeelt in het zuiden en oosten. Maar door de aanvallen op het elektriciteitsnetwerk realiseren we ons dat de oorlog niet voorbij is. Dat is aan de ene kant slecht: we moeten het doen zonder stroom. Aan de andere kant herinnert dit ons eraan dat Rusland duivels is en we niet zullen opgeven.”