De boeken van Keller staan al jaren hoog op alle top 10-lijstjes in christelijk Nederland. Ook in de gereformeerde gezindte doen boeken als ”In alle redelijkheid” en ”Namaakgoden” het goed. Zo goed, dat Laurens van der Tang dit voorjaar in De Wachter Sions, het orgaan van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, de noodklok luidde. „De vraag is of dit gezien kan worden als een positieve ontwikkeling”, noteerde hij voorzichtig. Liever houdt hij „kritische” afstand tot Keller en andere christelijke schrijvers, zoals Dietrich Bonhoeffer en C. S. Lewis, die hij aanduidt als de „Grote Drie.”

Van der Tang vindt dat reformatorische christenen zeker dingen van deze schrijvers kunnen leren, maar bij hem slaat de balans toch de andere kant uit. Keller zou grotendeels zwijgen over de doodstaat van de mens, weinig spreken over de noodzaak van bekering, ruimte geven aan theïstische evolutie en openstaan voor moderne cultuuruitingen, zoals sport, films en muziek. „Kritische distantie (afstand) is op zijn plaats.”

Beste verhaal

Wie de preken van Keller hoort en zijn boeken leest, merkt hoeveel moeite de Amerikaanse predikant doet om de boodschap van de Bijbel te verwoorden op een manier die mensen in deze tijd begrijpen. Hij neemt hun vragen en tegenwerpingen serieus. Met allerlei theologische en filosofische argumenten laat Keller zien dat de Bijbel het beste „verhaal” heeft. Dat stempelt het apologetische werk van Keller, waarvan ”In alle redelijkheid” het bekendst is geworden. Het boek wordt wel vergeleken met ”Onversneden christendom” van Lewis.

Om het christelijk geloof voor hedendaagse mensen relevant te maken, doet Keller dat in termen die betrekking hebben op het leven van zijn postmoderne publiek. Het begrip zonde is dan vooral een valse identiteit, afgoderij of verlorenheid. Het breken van Gods wet en de val in Adam –de situatie waarin mensen van nature verkeren– worden minder belicht.

Ook in zijn spreken over oordeel en hel past Keller zich aan zijn doelgroep aan. Hij gebruikt vaak een beeld van Lewis: God stuurt niemand naar de hel, maar de mens die Hem verwerpt, kiest er zelf voor om daar te zijn. Die heeft de straf aan zichzelf te wijten en zal ook nooit vragen om de hel te mogen verlaten.

Keller gaat ervan uit dat God evolutionaire processen kan hebben gebruikt bij de schepping van het menselijk leven. Hij wil vasthouden aan de zondeval als een historisch feit en aan Adam en Eva als mensen die werkelijk hebben bestaan, maar het blijft onduidelijk hoe hij dat precies invult.

Kellers pogingen om postmoderne mensen te bereiken, leiden tot een open houding tot de cultuur. In preken en boeken citeert hij bijna achteloos uit moderne films, muziek of literatuur. Reformatoren en puriteinen als Calvijn en Owen worden vergezeld door Russell, Kafka, Sartre en Madonna. Dat betekent overigens niet dat Keller het Evangelie wil aanpassen aan de omliggende cultuur. „Iedere cultuur heeft punten waarmee het Evangelie instemt en punten die het Evangelie tegenspreekt”, stelt hij. „Als je die scherp hebt, kun je mensen overtuigen van de waarheid van het Evangelie.”

Catechismus

In boeken waarin Keller zich uitsluitend op christenen richt, legt hij soms andere, meer klassiek-gereformeerde accenten. Zo noteert hij in zijn uitleg van Romeinen 7:24-25 („Ik ellendig mens, wie zal mij verlossen uit het lichaam dezes doods? Ik dank God, door Jezus Christus, onze Heere”) dat er in „onszelf geen hoop is voor ons heil of onze gehoorzaamheid. Alles wat we zijn en alles wat we hebben gedaan, verdient het oordeel. Voor ons heil kunnen we alleen maar zien op Gods Zoon, Die aan een kruis voor ons stierf.”

Hetzelfde geldt voor zijn in 2012 verschenen ”New City Catechism” (NCC). De 52 vragen en antwoorden zijn gebaseerd op catechismi uit de tijd van de Reformatie: Calvijns Geneefse Catechismus, de Kleine en Grote Catechismus van Westminster en de Heidelbergse Catechismus. In de NCC, die ook in het Nederlands is vertaald, luiden bijvoorbeeld vraag en antwoord 18: „Zal God onze ongehoorzaamheid en afgodendienst ongestraft laten? Nee, elke zonde is tegen de soevereiniteit, heiligheid en goedheid van God en tegen zijn rechtvaardige wet. God is terecht vertoornd over onze zonden en zal ze straffen in Zijn rechtvaardige oordeel, zowel in dit leven als ook in het leven dat nog komt.”

De kerk in de westerse cultuur ondergaat vandaag de dag een crisis in heiligheid, vindt Keller. „Hoe meer de cultuur om ons heen post- en antichristelijk wordt, hoe meer we kerkleden in ons midden zullen aantreffen die, terwijl zij onder een klinkende prediking zitten, er toch halfheidense opvattingen op nahouden over God, de waarheid en de menselijke natuur, en seks, geld en macht op zeer wereldse manieren gebruiken.”

Gerechtigheid

Keller stelt dus dat mensen worden gered door geloof en genade alleen, en dat geloof moet vrucht dragen. „Echte genade leidt tot levensheiliging en gerechtigheid”, schrijft hij in ”Centrum-Kerk: het evangelie midden in je stad”, een boek dat zijn theologie en visie op de samenleving samenvat. Keller is op zoek naar een kerk die orthodox én sociaal is. Vooral in zijn boek ”Ruim baan voor gerechtigheid” gaat hij in op het belang van ”recht doen”. Dat mag volgens hem niet aan de „progressieve hoofdstroom” van de kerk worden overgelaten. Dienstbetoon aan armen en hulpbehoevenden vloeit juist voort uit de Bijbel, aldus de predikant. „Wanneer de Geest ons doet begrijpen wat Christus voor ons heeft gedaan, is het resultaat een leven dat opgaat in daden van gerechtigheid en compassie met armen.” Daden van genade en recht, vindt Keller, moeten uit liefde gebeuren en niet slechts als middel met evangelisatie als doel.

serie De Grote Drie

Dit is het derde deel van een vierluik over Dietrich Bonhoeffer, C. S. Lewis en Tim Keller, ook wel de ”Grote Drie” genoemd. Zaterdag deel 4.