De Oostenrijkse slaviste Magdalena Kaltseis weet waar ze het over heeft. Twee jaar geleden schreef ze een dissertatie over de politieke talkshows op de Russische televisie. „Het is een belangrijk propaganda-instrument”, vertelt Kaltseis via Zoom. De Oostenrijkse, die verbonden is aan de universiteit van Innsbruck, volgt de Russische uitzendingen nog altijd op de voet.

„Gematigde kritiek op het regime wordt in zekere mate op de Russische televisie toegelaten. Bij de talkshows is er een gast in de studio die een liberaler standpunt inneemt”, legt Kaltseis uit. „Wat er dan vervolgens gebeurt is dat die door de moderator, de discussieleider, en de andere studiogasten wordt uitgescholden en belachelijk gemaakt. Soms wordt de gast zelfs fysiek aangevallen en de studio uitgegooid.”

Bij de bewuste uitzending van twee weken geleden liet Boris Nadezhdin, een vroegere Doema-afgevaardigde, zich kritisch over Poetin uit. „Hij staat bekend om zijn gematigde standpunten en is meer voor verzoening. Keer op keer wordt hij dan afgebrand door de andere gasten aan tafel die radicaler gezind zijn”, licht de Oostenrijkse toe. „Dat is nu opnieuw gebeurd.”

Beledigingen

De talkshows verschenen op de buis toen de Sovjet-Unie begin jaren negentig uit elkaar viel. „Politieke en maatschappelijke vragen werden toen openlijk besproken”, vertelt Kaltseis. Toen Vladimir Poetin eind 1999 president werd, liep het aantal politieke praatprogramma’s aanvankelijk terug.

In 2014, het jaar waarin Rusland de Krim annexeerde, keerden de politieke talkshows terug op de Russische televisie. „Maar zij hadden een nieuwe stijl, ofwel invulling. In de uitzendingen werden gasten die een gematigd liberale positie innamen voortaan beledigd en soms ook fysiek aangevallen.”

Kaltseis geeft als voorbeeld een uitzending van het programma ”Wremja pokashet” (De tijd zal het leren), waarin een pro-Oekraïense gast stelde dat het Rode Leger in 1941 op schandelijke wijze uit Oekraïne was gevlucht. De moderator of gespreksleider reageerde letterlijk: „Houd je kop! Verdwijn, jij fascistische luis.” Vervolgens werd de gast uit de studio verwijderd.

Sinds de Russische inval op 24 februari van dit jaar kennen de programma’s nog maar één onderwerp: Oekraïne. Staatszender Rossija 1 startte in 2016 de politieke talkshow ”60 minut”, die inmiddels twee keer per dag wordt uitgezonden. Kaltseis: „Kenmerkend voor het programma zijn de persoonlijke beledigingen van de gasten én het zwart maken van de Oekraïense staat. Om die reden wordt door kritische stemmen gesproken over „60 minuten vol Oekraïnehaat.”

Soms worden boodschappen subtiel overgebracht zonder te schelden en zonder fysiek geweld. De inmiddels overleden rechts-populistische politicus Vladimir Zjirinovski kreeg bij zijn 73e verjaardag in 2019 een taart in de vorm van Oekraïne. Met een mes sneed hij de taart en daarmee Oekraïne in tweeën. Op 6 april 2022 werd de uitzending herhaald. Moderator Olga Skabejeva merkte op dat het in tweeën snijden van de taart door Zjirinovski moet worden gezien als een voorspelling.

Krijsende Biden

De politieke talkshows verdraaien de feiten en brengen de kijker in verwarring. Kaltseis: „Toen het grote publiek aan het begin van de oorlog via sociale netwerken werd overspoeld door foto’s en video’s van door Russische strijdkrachten aangerichte vernielingen en oorlogsmisdaden begon het Perwy Kanal een programma getiteld ”AntiFejk”, Anti-Fake. De nieuwe show moet de kijker zogenaamd helpen de leugen van de waarheid te onderscheiden.”

Steevast stelt men in de talkshows de Verenigde Staten, de Europese Unie en de NAVO in een kwaad daglicht. Kaltseis: „Dan tonen ze een video met president Joe Biden, waarin hij met een gesynchroniseerde stem hysterisch krijst.”

Een voortdurend terugkerend thema in de talkshows is de dreigende kernoorlog, aldus Kaltseis. „Het Kremlin doet het voorkomen alsof Rusland van buitenaf wordt bedreigd. Dat gebeurt al vanaf de annexatie van de Krim. Al acht jaar klinkt het: We moeten ons verdedigen! Omdat de dreiging zo groot is moeten we ons gigantisch verweren, desnoods met kernwapens.”

Kaltseis vervolgt: „Gespreksleider Vladimir Solovjov vroeg op 15 juni 2022 aan zijn gasten: „Zal de NAVO uiteindelijk tegen ons strijden?” De gast antwoordde: „Ja, feitelijk doet de NAVO dat al. We zien nu hoe de hele wereld tegen ons wordt opgezet. Dat is het oude plan, dat men nu wil doordrukken. Iedere NAVO-lidstaat stuurt al zijn wapens naar het front.” Dan interrumpeert moderator Vladimir Solovjov hem: „Dan heeft het toch zin een tweede front te openen en Duitsland aan te vallen, zolang ze nog weerloos zijn? Dan maken deze nazi’s zich ook geen illusies meer”.”

Kaltseis noemt nog een voorbeeld. „In de uitzending van 22 april 2022 citeerde moderator Solovjov letterlijk Poetin toen die in 2018 al provocerend stelde: „Maar wij komen in het paradijs en mensen uit het Westen zullen verrekken”.”