Voor Van Middelkoop is het antwoord op de vraag duidelijk: „Nederland heeft in Srebrenica, in dienst van de VN, een politieke, morele en militaire nederlaag geleden.”

„Confronterend” vond Van Middelkoop het lezen van het NIOD-rapport. „Als ik in dit rapport de hele aanloop van de politieke besluitvorming nog eens aan me voorbij laat trekken, dan vraag ik me af hoe het toch mogelijk is geweest dat alle toetsingscriteria destijds zijn geschonden en genegeerd.”

Ook Van Middelkoop, kamerlid sinds 1989, stemde in met de militaire missie naar Srebrenica en draagt er dus ook de politieke verantwoordelijkheid voor. Echt nieuwe dingen heeft hij in het rapport dat NIOD-directeur Blom woensdagmiddag aan het kabinet heeft aangeboden, niet aangetroffen. „Ik ben niet geschokt door nieuwe onthullingen.”

Wel is het zo dat het NIOD voor het eerst alle feiten op een rij heeft gezet en „gewichten heeft toegekend aan de politiek, de militairen en de Serviërs. Nu is een goed oordeel in perspectief mogelijk. We kunnen verantwoordelijkheden toedelen.”

Dat oordeel is wat Van Middelkoop betreft niet mals. „Het rapport legt genadeloos het naïeve idealisme van de politiek bloot. We hebben de verantwoordelijkheid voor een zogenaamd veilig gebied geaccepteerd, met veronachtzaming van de risico’s en gevaren, en een bijna onnozel vertrouwen in de VN en de rest van de wereld gehad. Die verantwoordelijkheid is niet nieuw, maar is nu door de historische wetenschap gezaghebbend onderbouwd.”

Nederland, aldus Van Middelkoop, „heeft in Srebrenica, in dienst van de VN, een politieke, morele en militaire nederlaag geleden, waarbij bovendien aan onze kant nauwelijks slachtoffers zijn gevallen. Het was geen nederlaag uit lafheid, maar uit politieke naïviteit en militair onvermogen.”

Hoe moet de Haagse politiek hier verder mee omgaan? Van Middelkoop: „Het was de taak van het NIOD een zo precies en volledig mogelijke reconstructie van de gebeurtenissen rond Srebrenica en een historisch-verklarende analyse daarvan te geven. Zo heeft Blom het woensdagmiddag zelf ook geformuleerd toen hij zijn rapport aan het kabinet aanbood. Het NIOD heeft de waarheidsvinding gedaan en die van een indringende analyse voorzien. Daarom zijn de komende weken van het grootste belang. Het gaat vooral om de toonzetting en de ernst van de regeringsreactie. Het zou goed zijn als de regering ronduit zou erkennen dat wij die drievoudige nederlaag hebben geleden.”

Er zit „iets bevrijdends” in de waarheidsvinding van het NIOD, vindt Van Middelkoop. „Het kabinet moet zich dat als het ware toe-eigenen. Dan komt er ruimte voor erkenning van schuld. De regering moet daarin het voortouw nemen.”

Een parlementaire enquête is volgens Van Middelkoop niet nodig. „De Tweede Kamer heeft er in 1996 mee ingestemd -op verzoek van de regering- om de waarheidsvinding aan de wetenschap uit te besteden. De Kamer moet nu beoordelen of het NIOD voldoende waarheid heeft gevonden. En wat mij betreft kan het antwoord daarop alleen maar bevestigend zijn. Een enquête kan niets meer toevoegen aan de duizenden pagina’s van het NIOD. Het NIOD-rapport bevat voldoende materiaal voor een politiek eindoordeel.”

Vooral op de schouders van Kok rust een zware taak. „Als minister-president en als enige nog in functie zijnde minister uit die tijd dient hij niet alleen verantwoording over zijn eigen rol af te leggen -dat heeft hij nog niet gedaan-, maar ook een gezaghebbend, sanerend en volstrekt eerlijk oordeel over de Nederlandse rol in Srebrenica uit te spreken. Hij zou er Nederland een dienst mee bewijzen.”

Als eind 1995 bekend was geweest wat wij nu weten, zou minister Voorhoeve van Defensie Srebrenica politiek niet hebben overleefd, denkt Van Middelkoop. „Hij zou dat ook niet hebben gewild.” Het rapport is namelijk ook „vernietigend” voor de landmachttop. „Die was primair beducht voor het eigen imago en heeft Voorhoeve onvoldoende geïnformeerd. Voorhoeve heeft zich door de landmacht laten inpakken.”

Schuld dus voor de politiek en de militaire top. Maar een „volledige en publieke rehabilitatie voor Dutchbat.” „Dat gun ik ze van harte”, aldus Van Middelkoop. „Het hele concept van de ’veilige haven’ was volstrekt idioot. Als iemand van Dutchbat geprobeerd zou hebben de veiligheid van de bewoners te garanderen, hadden de VN moeten afwijken van het vastgestelde beleid en Dutchbat van de gegeven instructies. Het hele concept behelsde niet meer dan de gedachte dat we de Serviërs konden afschrikken door er te zijn. Maar Mladic was niet onder de indruk.”

„Opvallend”, vindt Van Middelkoop het ook dat het NIOD-rapport laat doorschemeren dat „de moslims de genocide over zichzelf hebben afgeroepen door op de vlucht te slaan. Daarmee creëerden zij een probleem voor de Servische militairen. Maar Mladic is na de vlucht van de moslims welbewust aan de genocide begonnen. Hij is dus volledig verantwoordelijk.”