In een vergaderzaal van het Van der Valk Hotel Breukelen geeft Hayhoe interviews aan de pers. Met de voor haar kenmerkende lach. Van oor tot oor. De goedlachse Canadese was begin deze maand in Nederland voor de presentatie van de vertaling van haar nieuwe boek ”Hoop voor de aarde”.

Hayhoe is wereldwijd een van de meest vooraanstaande klimaatwetenschappers. Ze weet als geen ander hoe ernstig de situatie is en laat zich ook horen in het publieke debat. Dat bezegelt direct haar lot: ze krijgt op sociale media bakken met verbale drek over zich uitgestort. Zo is ze uitgemaakt voor „de hogepriesteres van de klimaatcultus” en „de dienares van de antichrist.”

U bent uitgemaakt voor alles wat slecht en lelijk is. Hoe voelt dat?

„Vooral dat er medechristenen zijn die mij schijnbaar haten, vind ik zeer ontmoedigend. Toen ik twaalf jaar geleden mijn eerste boek schreef over klimaatverandering –speciaal voor christenen– vroeg ik me nerveus wat mijn wetenschappelijke collega’s zouden zeggen. Misschien zouden ze denken dat ik mijn verstand was verloren en zou het mijn reputatie als wetenschapper schaden. Wat bleek? Mijn collega’s steunden mij volledig.

Wat ik me toen nog niet kon voorstellen was dat mensen die zich christenen noemen mij zouden aanvallen vanwege het delen van de waarheid over wat Gods schepping ons vertelt over het klimaat. Ongeveer de helft van de heftige reacties komt van christenen. Als christenen weten we dat we niet van deze wereld zijn en dat het normaal is dat de wereld ons zal haten. Maar nergens staat er in de Bijbel dat het normaal is dat christenen elkaar zouden haten. De Schrift leert om elkaar lief te hebben, zoals Christus ons liefhad.”

Wat doet de haat met u als christen?

„Soms vragen mensen mij of het bedrijven van wetenschap mij doet twijfelen aan het bestaan van God. Nee, dat wat ik onderzoek doet me verbaasd staan van de intelligentie en complexiteit van Gods schepping. Maar door alles wat ik over me heen krijg begon ik wel te twijfelen aan Gods vermogen om in mensen werken. Dan roep ik het uit: „God, waar bent u? Hier zijn mensen die zeggen dat ze Uw kinderen zijn, maar kijk eens waar ze mij voor uitmaken.””

U droeg het boek op aan „iedereen die gelooft dat het de moeite waard is om over moeilijke vraagstukken in het leven te praten.” Waarom?

„Omdat we moeilijke vraagstukken vaak ontlopen. We praten liever over het weer of over de laatste roddels van beroemdheden. Zware issues vegen we liever onder het tapijt. Maar dan sluit je je ogen voor de waarheid en dat werkt niet op de lange termijn. Als we iets willen veranderen moeten we het aandurven om ook de lastige dingen te bespreken. Het is niet makkelijk om te praten over de oorlog in Oekraïne of over het verhongeren van mensen in Afrika. En hetzelfde geldt voor klimaatverandering. Maar als we er niet over praten, maken we er ons ook niet druk over en als we ons er niet druk over maken, doen we er ook niets aan. Praten is niet genoeg, maar wel een essentiële eerste stap.”

Hopelijk gelooft iedereen dan dat praten hierover zinvol is.

„Hopelijk wel. En waarom niet? We willen toch allemaal een betere toekomst? We willen een veilige plaats om te leven. We willen eten. We willen schone lucht om van te ademen. Nou, dan willen we dezelfde dingen. En als we klimaatverandering niet aanpakken, komt zo’n toekomst er niet voor iedereen.”

U bent zeer goedlachs en misschien wel de meest opgewekte klimaatwetenschapper. Hoe komt dat zo?

Een schaterlach klinkt. Serieus: „De opgewektheid komt in ieder geval niet van mijn onderzoek. Want de uitkomsten daarvan zijn beroerd. Want wat er op het spel staat is niet de planeet, maar het zijn wij, de mens. Pas als de zaken er slecht voor staan, heb je hoop nodig. En dat is nu, meer dan ooit. Hoop biedt zicht op een betere toekomst. En daar kun je dan voor vechten.

Hoop is ook broodnodig. Want waarom zou je in actie komen, als je niet de hoop had dat je het verschil kunt maken? Anders kan je motto beter zijn: laat ons eten en drinken, want morgen sterven wij. De reden dat ik aan de slag ga voor een beter klimaat, is dat ik hoop op verandering heb. Die hoop moet je wel leren. Want het is geen blinde en ook geen valse hoop, zo van: alles komt wel goed of iemand anders zal ons wel redden. Hoop vraagt om oefening. Je speelt ook niet in één keer een sonate van Mozart.”

Hoe houdt u hoop?

„Allereerst vanuit de wetenschap. Het IPCC (het klimaatpanel van de VN, MK) concludeert dat alle beetjes helpen om opwarming te voorkomen. Elke actie, elke keuze, elk jaar dat een maatregel eerder ingaat, maakt dus uit. Dat is toch hoopvol?

Verder put ik hoop uit mijn geloof. We zijn als christen niet opgeroepen om de wereld te redden. Onze verantwoordelijkheid is enkel om in de goede werken te wandelen die God voor ons heeft voorbereid. Daarbij komt dat we niet alleen staan. Samen met mij roept God talloze andere christenen. We zijn allemaal ledematen van één lichaam. En iedereen heeft weer andere talenten, ook om een steentje bij te dragen in de strijd tegen klimaatverandering. Een hoopvol perspectief.”

Hoop heeft twee dochters…

„Ja…! Ik gebruik dit mooie citaat van Augustinus in mijn boek. „Hoop heeft twee dochters. Hun namen zijn Woede en Moed. Woede over hoe de dingen zijn, en Moed om te zorgen dat ze niet zullen blijven zoals ze zijn.” We hebben woede nodig om iets te doen tegen de onrechtvaardigheid die we door klimaatverandering in de wereld zien. Ook Jezus wond Zich op als Hij onrecht zag. Moed is nodig om dingen te kunnen veranderen. Want: het makkelijkste is gewoon niets doen.”

Verliest u nooit eens de hoop?

„Zeker. Ik raak gefrustreerd als ik weer eens vastloop in een discussie met een klimaatscepticus en zie hoe geraffineerd en goed gesponsord deze lobby is. Ik ben teleurgesteld als ik overheden op de klimaattop hoor ruziën of we kolen moeten uitfaseren of dat het kolengebruik slechts verminderd moet worden. De wetenschap is hier zo helder over: we moeten van kolen af. Ik word boos als politici of andere bekende mensen klimaatverandering bagatelliseren, terwijl er elders op de wereld mensen lijden vanwege klimaatverandering. Tot slot voel ik me weleens verdrietig als ik de nieuwste onderzoeken lees. Als de opwarming nog sneller blijkt te gaan dan eerst gedacht, of als de gevolgen meer mensen raken.”

Steeds meer klimaatwetenschappers komen wereldwijd in verzet in een groep die Scientist Rebellion heet. Hoe verhoudt u zich tot hen?

„Ik doe daar niet aan mee. Een jaar geleden heb ik deze club op Twitter geblockt. Deze wetenschappers lijken niet op een beschaafde en constructieve manier te kunnen communiceren. Ik begrijp de vrees, angst en boosheid die de activisten van Scientist Rebellion drijft, omdat ik zelf wetenschapper ben en dezelfde gevoelens ken, maar hun houding zal meer mensen afstoten dan overtuigen.”

Wat kunnen wetenschappers dan doen?

„Er zijn heel veel wetenschappers heel bezorgd, die zich allemaal uitspreken over klimaatverandering. Zo maakte ik een lijst op Twitter met alleen al zo’n 3200 klimaatwetenschappers. Die doen zo veel meer dan tien jaar geleden. Er zitten wetenschappers op TikTok. Er zijn wetenschappers die spreken in kerken of actief worden bij overheden of organisaties.”

Wat zou u willen zeggen tegen iemand die sceptisch is over klimaatverandering?

„Dat hangt ervan af. Ik zou eerst proberen te weten te komen wat diegene bezighoudt en wat hij of zij belangrijk vindt. Zo kwam ik er ooit in gesprek met een scepticus achter dat hij van vissen en skiën hield. Ik vroeg of dat nog anders was dan vroeger. Ja, vertelde hij. Het water in het meer was warmer en er groeiden nu veel algen. En op de skihelling waar hij vaak kwam om te wintersporten lag veel minder sneeuw dan toen hij jong was. Vanuit dat wat iemand belangrijk vindt, ging ik vervolgens het gesprek aan over klimaatverandering en de oplossingen.”

Onlangs hield een extreme hitte huis in India. Arenden zouden zelfs dood uit de lucht zijn gevallen. Hoe leest u nieuws daarover?

„Allereerst als een wetenschapper: ik kijk zorgvuldig naar de cijfers en bereken hoe ver die afwijken van onze eigen projecties over opwarming. Daarnaast lees ik zulk nieuws met het oog op oplossingen: hoe kunnen we er iets aan doen? Kunnen er geen koelcentra verrijzen? Of zijn er geen systemen te ontwikkelen die op de telefoon waarschuwen voor de hitte?

Tot slot kijk ik ernaar als mens. De ellende en het verdriet doen pijn. Ik vind het al moeilijk om in slaap te komen als het 35 graden is. Laat staan bij 40 of 50 graden zoals in India. Mensen werden er ziek en stierven. Hoe kunnen we als christenen dan niet in beweging komen als we de Bijbel serieus nemen en we anderen lief dienen te hebben. Het zijn echte mensen, Gods schepselen, die zo lijden.”

In Nederland groeit het aandeel duurzame energie razendsnel. Dat is hoopvol. Tegelijk stelt dat voor enorme uitdagingen. Het stroomnet kraakt in zijn voegen en raakt in hoog tempo overbelast. De moed zou je bijna weer in de schoenen zakken. Hoe ga je daarmee om?

„Wees eerlijk over dingen. Er zijn altijd uitdagingen! Ook als we bezig zijn met oplossingen voor het klimaatprobleem. Wat kan helpen is leren van voorbeelden elders in de wereld. Zo zit Schotland al bijna op honderd procent duurzame elektriciteit. Hoe doen zij dat met hun elektriciteitsnet? Daarbij komt: we doen dit samen. Iedereen staat voor deze uitdaging.”

En dan klinkt soms nog de klacht dat ook aan duurzame technieken nadelen en milieu-impact kleven, zoals zonnepanelen die niet (helemaal) te recyclen zijn.

„Van zulke opmerkingen raak ik heel kriegelig. Want er lijkt een mythe te bestaan dat het gaat tussen fossiele energie en magische, gratis energie met nul impact op het milieu. Maar ”there is no free lunch” (Engelse uitdrukking die aangeeft dat iets altijd een prijs heeft, MK). Wat er wél is: een zeer prijzige maaltijd die zwaar op de maag ligt. Want als klimaatverandering doorzet, betekent dat het einde van de beschaving zoals we die nu kennen en een massa-uitsterving van 30 procent van de soorten op aarde. Een meer betaalbare optie is er gelukkig ook: we zetten in op duurzame technieken, de beschaving blijft bestaan en we voorkomen uitsterving.

Dat laat onverlet dat we onze zonnepanelen, batterijen en windmolenwieken en nog veel meer goed moeten recyclen. Zeldzame aardmetalen dienen we op een duurzame manier te delven of we moeten technologie ontwikkelen die zonder deze metalen kan.

Uiteindelijk gaat het hier om een logische misvatting. Je kiest er als het ware voor om iets van 1 miljoen euro te blijven kopen omdat het alternatief van 10 euro nog niet gratis is. Vreemd toch?”

Wat ziet u zelf als het meest hoopvolle signaal als het gaat om de strijd tegen klimaatverandering?

„De verandering in de publieke opinie. Steeds meer mensen zijn zich bewust van het probleem. Twintig jaar geleden sprak vrijwel niemand over klimaatverandering. Dat is nu wel anders. Op meer en hogere niveaus vinden er bij overheden, bedrijven, organisaties en kerken discussies plaats wat te doen aan klimaatverandering. Zelfs conservatieve partijen zetten tegenwoordig een klimaatparagraaf in hun programma, anders krijgen ze geen stemmen meer. Hun plannen zijn misschien niet goed genoeg, maar veel beter dan wat ze twintig jaar geleden hadden – namelijk niets.”