„Hier leefde Thomas van Kempen in den dienst des Heeren en schreef zijn Navolging van Christus”, staat er in zwarte letters, gebeiteld in steen. Op het monument, aan de rand van begraafplaats Bergklooster in Zwolle, is ook nog een Latijnse spreuk aangebracht. Vertaald: „In het kruis ligt het heil, in het kruis het leven.”

Achter de gedenksteen delft begraafplaatsbeheerder Bert Pierik een graf. Uit de grond komen tientallen stukken rode baksteen, overblijfselen van het klooster dat hier in 1398 werd gebouwd. „Kruimeltjes klooster”, noemt hij ze. Een deel van een kruisbeeldje dat Pierik juist deze morgen vond, ging direct zijn museum in.

Moderne devotie

Dat museum, vorige maand geopend, bevindt zich even verderop, in een voormalig schoolgebouw. Het is helemaal gewijd aan de middeleeuwse theoloog Thomas a Kempis (1380-1471), die vooral bekend werd om zijn invloedrijke werk ”De Imitatio Christi” (Navolging van Christus) uit 1424. „Eeuwenlang het meest gedrukte boek, na de Bijbel”, weet Pierik.

Thomas a Kempis, geboren in Kempen in het huidige Duitsland, was een van de leidsmannen van de moderne devotie („hedendaagse toewijding”). Deze middeleeuwse hervormingsbeweging wilde terug naar de leefwijze van de eerste christenen. Mensen moesten geen waarde meer hechten aan rijkdom en wereldse zaken; het ideaal was een eenvoudig, zuiver leven, met aandacht voor elkaar en voor een rechte verhouding tot God.

Thomas a Kempis vestigde zich eind veertiende eeuw in het Bergklooster op de Agnietenberg in Zwolle. Hij verbleef daar tot zijn dood in 1471.

Grootste Zwollenaar

Pierik verzamelt al jaren spullen die met Thomas a Kempis te maken hebben. Die bewaart hij thuis, maar de collectie blijft maar uitdijen. Met steun van Stichting Thomas a Kempis bevinden de mooiste boeken, schilderijen, documenten, bodemvondsten en objecten zich nu in het museum, dat vooralsnog op dinsdag en zaterdag op afspraak is te bezoeken.

Thomas a Kempis verdient een eigen museum, vindt ook Mink de Vries, bestuurslid van de stichting. „Hij is de grootste Zwollenaar uit de geschiedenis. Hij houdt ons een spiegel voor: Hoe is je verhouding tot God, wat betekent het om Christus na te volgen, hoe gedraag je je als christen in de samenleving?”

Erfgenamen

„Goedbeschouwd is de Vereniging begraafplaats Bergklooster de erfgenaam van de kloosterlingen”, zegt Pierik even later, terwijl hij de sleutel in het slot steekt en het museum binnenstapt. In een lange gang staan vitrines met glaswerk, een haardsteen en andere bouwfragmenten, stenen getuigen van het klooster dat in de zestiende eeuw in opdracht van het protestantse gemeentebestuur van Zwolle werd afgebroken.

Thomas a Kempis lag oorspronkelijk ook begraven bij het Bergklooster, maar zijn resten kwamen na diverse omzwervingen als reliek terecht in de basiliek van Onze-Lieve-Vrouw-ten-Hemelopneming, in het centrum van Zwolle.

Het museum heeft wat overblijfselen van een eerder grafmonument voor Thomas a Kempis kunnen bemachtigen, uit de inmiddels afgebroken Sint-Michaëlskerk aan de Roggestraat in Zwolle. Pierik wijst aan: een hand van Simon van Cyrene die het kruis vasthoudt, het beeld van een vrouw, een kopie van het hoofd van Thomas.

Schatkistje

In de voormalige lerarenkamer liggen oude en nieuwe uitgaven van De Imitatio Christi, waaronder een die eigendom is geweest van een Oostenrijkse president. „Het exemplaar is zo luxe uitgevoerd, dat het waarschijnlijk nooit is gelezen”, zegt Pierik. „De mystieke schat van Thomas is een schatkistje geworden.”

Een van de topstukken van het museum is een schilderij met een afbeelding van Thomas a Kempis op de Sint-Agnietenberg. Hij zit midden in het landschap, lezend in een boek, vlak bij een ruïne. Teken van vergankelijkheid.

Het achttiende-eeuwse werk werd aangekocht na een telefoontje van twee Tilburgse dames. „„We hebben een schilderij van Thomas a Kempis”, zeiden ze, „maar we willen er vanaf omdat we gaan verhuizen.” Wij konden het overnemen. Een iconisch beeld.”