Tot op de twee balkons staat het vol tijdens de zaterdagochtenddienst in de Sint-Joriskerk in Lviv. Beneden staan de kerkbezoekers zij aan zij te bidden en te zingen. De kaarsen verwarmen de kerk, het zangkoor vervoert de aanwezigen. Er wordt gebeden voor alle doden: vaders, moeders, familieleden, en ook voor de overleden Oekraïense soldaten aan het front, honderden kilometers van het West-Oekraïense Lviv.

Met het gebed voor de soldaten bekent de Sint-Joriskerk kleur: hij staat aan de Oekraïense kant. Daarmee distantieert de Sint-Joriskerk zich volledig van de Russisch-Orthodoxe Kerk die onder Moskou valt en waartoe het tot de Russische invasie op 24 februari behoorde. Een week nadat de oorlog was begonnen, scheidde de Sint-Joriskerk zich af. „Wat er vandaag gebeurt, is niet alleen een zonde, maar een satanische waanzin die leidt tot de vernietiging van onschuldige mensen”, schreef de kerk later op de eigen Facebookpagina over de Russische invasie.

De oorlog tussen Rusland en Oekraïne speelt zich niet alleen af op het slagveld, maar ook op religieus gebied. Patriarch Kirill van de Russisch-Orthodoxe Kerk heeft zich vanuit Moskou onverbiddelijk geschaard achter de Russische president Vladimir Poetin en zijn aanval op Oekraïne. Kirill ziet de oorlog als een heilige strijd tussen goed –Rusland– en kwaad: het Westen met Oekraïne. Zijn standpunt zet kwaad bloed bij orthodoxe kerken en kloosters in Oekraïne.

De Sint-Joriskerk is niet de enige die zich afscheidde van de Russisch-Orthodoxe Kerk. Volgens metropoliet Epiphanius, het hoofd van de zelfstandige Oekraïens-Orthodoxe Kerk, maakten vijftig kerkgemeenschappen in Oekraïne zich sinds de oorlog los van de Russisch-Orthodoxe Kerk en vonden aansluiting bij zijn kerk. Nog eens honderd zijn dat volgens Epiphanius van plan.

Nooit erkend

Zijn kerk legt het in Oekraïne vooralsnog af tegen de Russisch-Orthodoxe Kerk. De Oekraïens-Orthodoxe Kerk ontstond begin 2019, waarmee Oekraïne een eigen zelfstandige orthodoxe kerk kreeg. Moskou heeft die nooit erkend. Na deze oprichting stapten kerken van de Russisch-Orthodoxe Kerk over naar de Oekraïense kant. Maar de Russisch-Orthodoxe Kerk telde in Oekraïne tot de oorlog nog altijd 12.000 tot 13.000 parochies, tegenover 7000 van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk.

Een woordvoerder wil niet zeggen waarom de Sint-Joriskerk in Lviv deze stap niet eerder nam. Roman Bandrivski (55) verlaat tijdens de dienst de Sint-Joriskerk en legt uit waarom het nu wél tot een afscheiding is gekomen. „Er veranderde niet veel na 2019. Iedereen heeft immers dezelfde God. Maar nu is Rusland de vijand. Kirill staat achter de oorlog. Hij steunt het doden van broeders.”

Invloed

Wie zich in Oekraïne niet al te hard opstelt tegen Rusland, wordt al snel ervan verdacht partij te kiezen voor Moskou. Om voor de buitenwereld geen twijfel te laten bestaan, hangt aan het buitenhek van de Sint-Joriskerk een blauw-geel spandoek, de Oekraïense kleuren, met als tekst: ”De parochie van het bisdom van Lviv van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk veroordeelt de oorlog die is begonnen door Rusland en pleit voor de territoriale integriteit van Oekraïne”.

De aanwezigheid van de Russisch-Orthodoxe Kerk in Oekraïne frustreert politici. Kiev ziet de kerk als Poetins instrument waarmee hij invloed probeert te houden in het land. Eind maart kwamen Oekraïense parlementariërs met een wetsvoorstel dat alle activiteiten van de Russisch-Orthodoxe Kerk in Oekraïne verbiedt. Die werkt voor Poetin, valt te lezen in het voorstel waarin ook de namen staan van priesters in Oekraïne die Rusland zouden hebben geholpen.

Na afloop van de dienst in de Sint-Joriskerk lopen de kerkgangers af op Igor (61). Met zijn wandelstok, hoed en lange jas oogt hij als een wijsgeer. Igor is een gepensioneerde arts, maar zet zijn werk door en dus komen mensen bij hem langs voor doktersadvies. „Gepensioneerd of niet, een arts hoort altijd mensen te genezen.” Hij predikt de vrede en is tegen de oorlog.