„Of je het nu leuk vindt of niet, mijn schoonheid, je zult het ermee moeten doen.” Met deze woorden richtte de Russische president Vladimir Poetin zich maandag tot een overigens niet aanwezige Oekraïense president Volodimir Zelenski. Poetin stipte tijdens de persconferentie met zijn Franse ambtsgenoot Emmanuel Macron de controverse aan tussen Kiev en Moskou over de twee in 2014 en 2015 in Minsk gesloten akkoorden. Naar het oordeel van Poetin houdt Oekraïne zich niet aan de bepalingen daarin.

Het antwoord van Zelenski kwam een dag later, nadat Macron ook hem uitvoerig had gesproken. „Geduld is wijsheid”, zei hij, „en zeer in het belang van Europa.” Dat was een open antwoord, dat impliceerde dat de Oekraïense president de akkoorden wil respecteren, maar voor de uitvoering tijd nodig heeft. Macron zei na zijn ontmoetingen met Poetin en Zelenski bovendien dat beide leiders zich opnieuw hebben gecommitteerd aan de uitvoering van de verdragen.

Schendingen

De overeenkomsten van Minsk zijn gesloten tussen Oekraïne en Rusland, met steun van Frankrijk en Duitsland. De inzet was een oplossing voor de conflicten in de Russischgezinde oost-Oekraïense regio’s Donetsk en Loegansk.

De akkoorden roepen op tot een staakt-het-vuren tussen Oekraïne en door Rusland gesteunde separatisten en openen een traject naar meer zelfbeschikking voor Donetsk en Loegansk. De regio’s zouden een speciale status moeten krijgen, met eigen verkiezingen.

Van meet af aan zijn de verdragen van beide zijden geschonden. De separatisten hielden zich niet aan het staakt-het-vuren en Moskou bleef hen voorzien van militaire steun. Kiev hield zich evenmin aan de verplichtingen. Zelenski’s voorganger Petro Porosjenko kreeg onvoldoende steun in het parlement om de beloofde toezeggingen rond Donetsk en Loegansk waar te maken. In West-Oekraïne leeft breed de angst dat de rebellengroepen te veel macht krijgen en van Oost-Oekraïne een soort Russisch protectoraat zullen maken.

Het is geen geheim dat ook Zelenski niet blij is met de akkoorden die onder zijn voorganger zijn gesloten. Wel toonde hij zich meermalen ontvankelijk voor eigen verkiezingen in Donetsk en Loegansk, wat hem vanuit West-Oekraïne op felle kritiek kwam te staan. In november 2018 organiseerden de regio’s intussen eigenmachtig verkiezingen, maar die kregen geen brede internationale erkenning en al zeker geen nationale.

Twistpunten

Een twistpunt tussen Oekraïne en Rusland is het tijdspad. Kiev stelt dat Rusland eerst alle troepen moet terugtrekken en opnieuw grenscontroles bij de grens met Oekraïne moet instellen, voordat het kan overgaan tot hervormingen rond Donetsk en Loegansk. Moskou vindt dat eerst Kiev over de brug moet komen. Over de volgorde spreken de verdragen zich niet uit. Zowel Oekraïne als Rusland vragen dus om implementatie van de akkoorden op eigen voorwaarden.

De vraag blijft dus open of beide landen rond ‘Minsk’ werkelijk veel nader tot elkaar zijn gekomen. „Er zijn positieve signalen geweest over het besluit van Oekraïne om uitsluitend op basis van de akkoorden van Minsk te handelen, dat is een pluspunt”, zei Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov deze week. „Maar we hebben president Zelenski niet horen zeggen dat hij er snel klaar voor was.”

De vier landen achter de akkoorden van 2014 en 2015, Duitsland, Frankrijk, Oekraïne en Rusland, overleggen donderdag in Berlijn over het conflict. Gelijktijdig begonnen Rusland en Wit-Rusland aan gezamenlijke legeroefeningen, dicht bij de Oekraïense grens. Die zijn bedoeld om legers voor te bereiden op het „weerstaan van agressie van buitenaf”, aldus het Russische ministerie van Defensie. Zelenski typeerde de oefeningen intussen als „psychologische druk van onze buren. Dat is allemaal niet nieuw.”