Zelden stonden er zo veel overlijdensadvertenties in het Reformatorisch Dagblad als vorige week. Begrafenisondernemers draaien overuren; predikanten begraven soms drie gemeenteleden in een week tijd. Maar het verschilt per regio –en per kerkverband– hoe nijpend de situatie is.
Zeven pagina’s met familieberichten bevatte het RD vorige week dinsdag. Zo veel berichten op één dag, dat gebeurt maar heel af en toe, zegt Cees Hovius, commercieel manager bij Erdee Media Groep. Hoewel in de advertenties doorgaans niet de oorzaak van het overlijden staat, lijkt er een verband te zijn met de oplopende coronabesmettingen. „We zagen dit effect ook terug aan het begin van de coronapandemie”, zegt Hovius. „Tijdens een besmettingsgolf komt er een piekmoment in overlijdensberichten.”
Doorgaans brengt het RD een stuk of twee pagina’s met overlijdensadvertenties. Zeven is dus wel uitzonderlijk, aldus Hovius. Zelf maakte hij het in zijn loopbaan bij EMG zo’n drie of vier keer mee.
Een aantal plaatsnamen komt vaak terug in de rouwadvertenties: Rhenen, Scherpenzeel, Opheusden, Genemuiden. Begrafenisondernemers in die plaatsen draaien overuren. Benny Vos van Begrafenisonderneming Vos is dubbel zo druk als normaal. Vos is actief op de Veluwe, in Rijssen en in de omgeving van Kampen. „Met name op de Veluwe zijn er veel overlijdens, ook door corona.”
Hij blikt terug op een „extreem drukke week.” Normaal verzorgt zijn begrafenisonderneming ongeveer vier tot vijf begrafenissen in de week, nu negen tot tien – of zelfs meer. „Dat doet ook wat met ons. Het is heel indrukwekkend. Natuurlijk doe ik mijn werk, maar het zet me wel aan het denken. Dit kan ook binnen mijn familie gebeuren.”
Collega-begrafenisondernemer Peter van der Leer van christelijke begrafenisonderneming P. H. van der Leer, actief in de wijde omtrek van Rhenen, Veenendaal en Wageningen, ervoer de afgelopen weken als „heel belastend.” Ook hij heeft het erg druk en ziet het aantal overlijdens flink toenemen. „Ik heb 40 procent meer werk.”
De vele sterfgevallen zorgen ervoor dat Van der Leer soms werkweken van negentig uur maakt. „Ik ben dag en nacht bereikbaar en beschikbaar. Het werd hier pas nog aan tafel gezegd in ons gezin: Wat heeft u weinig tijd voor ons.”
De begrafenisondernemer ziet een direct verband tussen de piek in het aantal overlijdens en de huidige coronagolf. „Er zijn hier nu veel coronabesmettingen. Hoofdzakelijk de reformatorische kring lijkt getroffen te zijn. In de tweede coronagolf nam het aantal overlijdens ook toe, maar de situatie is nu toch heftiger dan toen.”
Ook in Scherpenzeel en omliggende plaatsen houdt het virus huis. Waar begrafenisondernemer Gerard Mulder van Uitvaartverzorging Evert Treur doorgaans één tot twee uitvaarten per week verzorgt, zijn dat er nu zeven tot acht. „Dat komt echt door corona.”
De vele overlijdens raken de christelijke begrafenisondernemer ook persoonlijk. „Ik heb me vaak afgevraagd: Wat is een mens hier op aarde? Een man die ik recent begroef, deed altijd vrijwilligerswerk. Zaterdag werd hij niet goed, maandag moest hij naar het ziekenhuis, donderdag hebben wij hem opgebaard. Mensen sterven soms binnen vijf dagen. Dat doet heel veel, met de familie maar ook met mij. De Heere geeft ons de kracht en gezondheid dit werk te mogen doen.”
Quarantaine
Ook in kerkelijke gemeenten in de getroffen plaatsen is de invloed van corona te merken. Diverse kerken hebben te kampen met hoge besmettingsaantallen; in de gereformeerde gemeente van Opheusden is zowel de predikant ds. W. Mouw als een groot deel van de kerkenraad geveld door corona. Volgens scriba Willemsen –lid binnen de afdeling Kesteren– heerst bij 8 procent van de pastorale eenheden corona. Een groot deel van de gemeente zit daarom in quarantaine. „Er ligt ook een aantal gemeenteleden in het ziekenhuis en op de ic.”
De overlijdens binnen de achterban –hoewel regionaal geclusterd– zijn behoorlijk uitgesmeerd over de diverse kerkelijke gemeenten, zo blijkt uit navraag van het RD. Zo overleden er recent elf bewoners uit zorgcentrum Anker in Kesteren, maar waren die afkomstig uit minstens drie kerken. Daardoor is de drukte voor predikanten tot nu toe redelijk beperkt. Voor ds. R. van de Kamp, predikant van de hersteld hervormde gemeente in Opheusden, is een bewoner uit zorgcentrum Anker de enige overledene van de afgelopen week. „De vorige begrafenis was in juli. Op een gemeente van 2000 zielen is dat relatief weinig. Daar zijn we dankbaar voor.” Er zijn wel veel besmettingen, maar die leiden slechts in enkele gevallen tot een ziekenhuisopname, aldus de predikant.
Ook in de gereformeerde gemeente in Nederland in Opheusden is een gemeentelid dat in zorgcentrum Anker woonde overleden. Verder zijn er volgens ouderling Rein van de Garde weinig sterfgevallen in de gemeente. „Er zijn wel behoorlijk wat zieken en een paar ziekenhuisopnames. Je weet niet welke kant dat opgaat.”
In de gereformeerde gemeente van de naburige gemeente Rhenen speelt corona wel, maar niet bovenmate, vertelt ds. F. Mulder. Vier weken geleden was er voor het laatst een begrafenis van iemand die aan corona was overleden; sinds het begin van de coronacrisis zijn er vier gemeenteleden bezweken aan het virus. „Er zijn best veel besmettingen, maar die leiden in verhouding tot het aantal gemeenteleden maar tot een paar overlijdens.”
Er zijn ook gemeenten waar het aantal sterfgevallen vorige week wel bovengemiddeld was. Ds. J. Beens van de gereformeerde gemeente in Scherpenzeel moest de afgelopen anderhalve week twee gemeenteleden begraven, beiden aan corona overleden. Het laat de predikant, die sinds twee maanden in deze gemeente staat, niet koud. „Het kan snel gaan. De ene week zie je iemand nog rondlopen, een dag later ligt hij of zij in het ziekenhuis. Dat overlijden komt dan onverwachts.”
In de gemeente zijn „behoorlijk wat mensen ziek”, aldus de predikant. „Diverse gemeenteleden liggen in het ziekenhuis. Dat doet met mijzelf ook wat, om mensen op de Covidafdeling te bezoeken. Je ziet die mensen echt lijden.”
Ingrijpend
In de gereformeerde gemeente van Genemuiden overleed afgelopen week een echtpaar binnen 42 uur na elkaar aan corona. „Dat heb ik in mijn ambtelijke leven nog niet eerder meegemaakt”, blikt ds. A. Verschuure terug. „Het was heel ingrijpend. Tegelijk heb ik krachten van de Heere gekregen om hen bij te staan en om de rouwdienst te leiden.”
De vele zieken in de gemeente zorgen ervoor dat de predikant veel pastorale bezoeken aflegt. „Ik heb een drukke week gehad. Elke dag zat ik in het ziekenhuis. Bij mensen die ernstig liggen, kom ik dagelijks. Ander werk schuift dan maar even door.”
Ook in andere regio’s hebben predikanten hun handen vol. Ds. A. Geuze van de gereformeerde gemeente in Nederland in Gouda leidde vorige week drie begrafenissen. „Dat waren drie mensen die aan corona zijn overleden, allen van boven de tachtig jaar.”
Hij kijkt terug op „best een zware week.” In de aanloop naar een overlijden bezoekt hij de gemeenteleden in het ziekenhuis. „Dat vraagt meer dan normaal. Als je je medemens zo ernstig ziek ziet liggen, ervaar je ook de broosheid van je eigen lichaam. Ik ben verwonderd en dankbaar dat de Heere mij tot hiertoe de gezondheid gaf om dit te mogen doen.”
Opvallend genoeg zijn de verschillen tussen de gemeenten groot. Zijn er in de gemeente van ds. Geuze diverse sterfgevallen te betreuren, in de naburige gemeente van ds. G. Clements (Gereformeerde Gemeenten) zijn er geen sterfgevallen maar wel enkele ernstig zieken. In Scherpenzeel is een vergelijkbaar beeld te zien: daar heeft de hersteld hervormde gemeente weinig besmettingen. Volgens scriba De Jager kan dat te maken hebben met het feit dat dit een jonge gemeente is. In Genemuiden heeft ds. A. de Groot van de hersteld hervormde gemeente wel een tweetal gemeenteleden in het ziekenhuis liggen, maar zijn er in deze coronagolf nog geen mensen overleden.
Afgezien van Gouda lijken de ernstige gevallen en overlijdens zich dus op de Veluwe te concentreren. Ook in Zeeland is de situatie te overzien, melden begrafenisondernemers Paul Dorst en Cees Roubos. Het is iets drukker, maar vergelijkbaar met de drukte die ze vorig jaar ook hadden tijdens een coronapiek.
