Laait het coronavirus inderdaad vooral op in Biblebeltgemeentes?

Het coronavirus neemt landelijk toe, zeker niet alleen op de Biblebelt. Zo zijn er veel besmettingen in Noardeast-Fryslân en Boxmeer.

De drie gemeentes die er uitspringen op de coronakaart van het RIVM, behoren echter alle drie tot de Biblebelt: Staphorst, Neder-Betuwe en Woudenberg. Hier werden de afgelopen twee weken respectievelijk 2074, 1010 en 755 besmettingen per 100.000 inwoners gemeld, tegenover een landelijk gemiddelde van 105.

Waar heeft de toename mee te maken?

Het RIVM wijt de landelijke toename aan het najaar, waarin verkoudheidsvirussen ook goed gedijen. Dat het virus met name huishoudt in sommige Biblebeltgemeentes heeft vooral te maken met de relatief lage vaccinatiegraad, maar ook met factoren als de gezinsgrootte en de hechtheid van de gemeenschap.

Is het wel zeker dat vaccinatie de virusoverdracht remt?

Ja, vaccinatie vermindert tot op zekere hoogte de kans dat iemand besmet raakt en het virus doorgeeft. Brits onderzoek laat zien dat de bescherming van het Pfizervaccin tegen infectie afneemt van 88 procent na een maand naar 47 procent na vijf maanden.

De meeste besmettingen in Nederland vinden plaats onder niet-gevaccineerden. Toch zijn de verhoudingen aan het verschuiven. In augustus was 25 procent van de besmettingen onder volledig gevaccineerden, in september 31 procent en in oktober 40 procent. Er vinden dus steeds vaker zogenaamde doorbraakinfecties plaats.

In het Verenigd Koninkrijk is het inmiddels zelfs zo dat er meer besmettingen onder gevaccineerden van 30 jaar en ouder plaatsvinden dan onder niet-gevaccineerden, zowel absoluut als relatief. Mogelijk heeft dat ermee te maken dat gevaccineerden zich minder voorzichtig gedragen en daardoor vaker het virus oplopen dan niet-gevaccineerden.

Hoe erg is het dat het aantal besmettingen toeneemt?

Elke besmetting heeft impact. De besmette persoon en zijn nauwe contacten moeten in quarantaine, wat kan betekenen dat zij tijdelijk hun werk en andere activiteiten niet kunnen doen.

Belangrijker nog: mensen kunnen flink ziek worden van een besmetting, in het ziekenhuis terechtkomen of zelfs overlijden. Ook is er een deel dat langdurige klachten aan een infectie overhoudt.

Jongere mensen die niet tot een risicogroep behoren, worden zelden ernstig ziek – uitzonderingen daargelaten. Zij kunnen het virus echter overdragen aan anderen die wél kwetsbaar zijn.

Leidt een stijging van het aantal besmettingen tot meer ziekenhuisopnames?

In de regel gebeurt dat wel. Het aantal ziekenhuisopnames begint meestal toe te nemen vanaf zo’n drie weken na een stijging van het aantal besmettingen.

Bepalende factor is of de besmettingen de kwetsbaren bereiken. Treft corona alleen de jongere laag van de bevolking, de gevaccineerden of mensen die al een eerdere besmetting hebben doorgemaakt, dan zal zich dit nauwelijks vertalen in meer ziekenhuisopnames. Omdat inmiddels veel mensen weerstand hebben opgebouwd tegen het virus, leidt een uitbraak nu tot beduidend minder opnames dan pakweg een jaar geleden.

In de praktijk blijkt het moeilijk de kwetsbaren te vrijwaren van het virus als er veel besmettingen in de bevolking plaatsvinden. Zo waren er begin september in Elspeet niet alleen uitbraken op basisscholen, maar bereikte het virus ook de ouderen. In de gemeente Nunspeet, waartoe Elspeet behoort, moesten in de eerste twee weken van september dertien mensen met Covid-19 worden opgenomen in het ziekenhuis. Vijf mensen overleden.

Ook in andere Biblebeltgemeentes leidden besmettingen de afgelopen maand tot meerdere opnames: Vijfheerenlanden (13), Neder-Betuwe (9), Ede (9), Staphorst (7), Barneveld (4) en Rhenen (4).

Staphorst is de gemeente met momenteel de meeste coronabesmettingen. Heeft dat veel ernstig zieken tot gevolg?

Dat is mogelijk. Het aantal ziekenhuisopnames begint al flink toe te nemen: vijf sinds afgelopen vrijdag. Intussen schiet het aantal besmettingen verder de lucht in.

Mogelijk blijft het aantal opnames en sterfgevallen enigszins binnen de perken. Staphorst heeft een relatief jonge bevolking en 56 procent van de bevolking is volledig gevaccineerd.

Of jongeren ouderen besmetten, hangt vooral af van of ze zich aan de regels houden: gaan ze bij een positieve uitslag netjes in quarantaine? Of hebben ze lak aan de regels? Ook het gedrag van opa en oma speelt mee: doen ze voorzichtig aan of gaat gezelligheid boven gezondheid?

Gedragsonderzoek van het RIVM laat zien dat mensen juist de belangrijkste preventieve maatregelen het slechtst opvolgen. Zo laat 31 procent van de mensen zich testen bij klachten, wast 34 procent vaak zijn handen en blijft 59 procent thuis bij klachten.

Wat te doen om het virus de kop in te drukken?

Het kan verstandig zijn extra maatregelen in te voeren in gebieden met een lage vaccinatiegraad, adviseerde epidemioloog Arnold Bosman dinsdag op Radio 1. Zo zouden mensen op deze plekken zich weer strikt aan de afstandsregel moeten houden en hun handen goed moeten wassen, twee maatregelen die volgens Bosman effectief zijn gebleken tegen corona.