Vier op de vijf coronapatiënten in het Maastricht UMC+ zijn gevaccineerd. Landelijk is het beeld net andersom: drie op de vier coronapatiënten zijn ongevaccineerd. Hoe kan dat? Zeven vragen.
Hoe is het mogelijk dat de meeste coronapatiënten in het Maastrichtse ziekenhuis gevaccineerd zijn?
De patiëntenpopulatie in Maastricht is relatief oud, verklaart het ziekenhuis in een toelichting op zijn website. Van de patiënten is 90 procent ouder dan 70 jaar en 60 procent 80 jaar of ouder. Volgens een woordvoerder neemt de werking van vaccinatie bij ouderen sneller af dan bij jongeren. Daar komt bij dat de ouderen als eerste aan de beurt waren voor vaccinatie; dat is voor sommigen al negen maanden geleden.
Ook hebben vrijwel alle opgenomen patiënten onderliggende aandoeningen. Sommigen gebruikten medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, waardoor ze niet goed reageerden op het vaccin.
Belangrijk om op te merken is dat de meeste coronapatiënten op de verpleegafdeling liggen: momenteel 27. Op de intensive care liggen er maar vier. De Maastrichtse microbioloog prof. Paul Savelkoul is blij dat de ouderen zijn gevaccineerd. „Anders zouden ze veel zieker zijn en mogelijk op de ic belanden, zoals voor de vaccinaties het geval was.”
Wat is het beeld landelijk?
Drie op de vier coronapatiënten in het ziekenhuis zijn ongevaccineerd, blijkt uit gegevens van het RIVM over de periode 1 september tot 3 oktober. Op de intensive care is het aandeel ongevaccineerden nog hoger: vier op de vijf. Volgende week komt het RIVM met een update.
In de periode daarvoor was het percentage ongevaccineerden nog iets hoger. Van de coronapatiënten die tussen 4 april en 20 augustus in het ziekenhuis werden opgenomen, was 88 procent niet, 7 procent gedeeltelijk en 5 procent volledig gevaccineerd.
Eerder bleek uit RIVM-onderzoek dat de kans om als volledig gevaccineerd persoon in het ziekenhuis te belanden, 20 keer lager is dan als niet-gevaccineerde. Het risico op een ic-opname is na vaccinatie zelfs 33 keer zo klein. Dat komt neer op een bescherming van respectievelijk 95 en 97 procent.
Er zijn geen signalen dat de effectiviteit van vaccins tegen ziekenhuis- en ic-opname aan het afnemen is, laat een RIVM-woordvoerder desgevraagd weten.
Bijna alle gevaccineerden die in het ziekenhuis terechtkomen, mankeerden voorheen al iets, verklaarde longarts Leon van den Toorn onlangs tegenover Trouw. Het gaat om bijvoorbeeld patiënten die eerder een orgaantransplantatie ondergingen en een verminderde afweer hebben. Ook is er een kleine groep gevaccineerden met een hoge leeftijd en veel andere kwalen, ontdekte Van den Toorn na een belronde langs diverse ziekenhuizen.
Vaak wordt gekeken naar Israël, dat met zijn vaccinatieprogramma wereldwijd koploper was. Hoe is de situatie daar?
Er circuleren verhalen dat in Israëlische ziekenhuizen het merendeel van de coronapatiënten is gevaccineerd. Gegevens van het Israëlische coronadashboard geven echter een ander beeld: verreweg de meeste ernstig zieke patiënten zijn ongevaccineerd, ongeacht de leeftijdscategorie.
In de ruim honderd ziekenhuizen in Nederland liggen nog geen duizend coronapatiënten, waarvan zo’n 200 op de ic. Dat zijn dus gemiddeld tien coronapatiënten per ziekenhuis. Wat is het probleem?
Ook de reguliere zorg vraagt om aandacht. Onlangs moest het Isala Ziekenhuis in de regio Zwolle vijf coronapatiënten overplaatsen vanwege capaciteitsproblemen. Naast coronapatiënten is er een geboortegolf, zijn er veel patiënten die een ongeluk hebben gekregen, en is er reguliere en in te halen zorg, verklaarde Isalabestuurder Ina Kuper onlangs. De druk in het ziekenhuis is volgens haar daardoor hoog.
Ziekenhuisbestuurders zijn bang dat de reguliere zorg in de knel komt als het aantal opnames met coronapatiënten blijft toenemen. Onder meer Kuper wijst daarom op het belang van vaccinatie.
In hoeverre beschermt vaccinatie tegen het oplopen van het virus?
Vaccinatie beschermt minder goed tegen infecties dan tegen ernstige ziekte. Zo was er onlangs een grote uitbraak in woonzorgcentrum De Kiekendief in Almere, ondanks dat bijna alle bewoners waren gevaccineerd. Van de vijftig besmette personen moesten er drie naar het ziekenhuis.
Kan een gevaccineerde anderen besmetten?
Ja. Een gevaccineerde die is besmet, kan evenveel virussen bij zich dragen als een niet-gevaccineerde, blijkt uit een studie die donderdag verscheen in vaktijdschrift The Lancet Infectious Diseases. Hij is dan wel een kortere periode besmettelijk dan een ongevaccineerde.
Uit het onderzoek blijkt dat binnen huishoudens 25 procent van de gevaccineerde contacten van een besmet persoon zelf ook besmet raakt. Bij ongevaccineerden gaat het om 38 procent.
De bevindingen laten volgens de onderzoekers zien dat vaccinatie alleen onvoldoende is om besmettingen te voorkomen. Ook maatregelen als het dragen van mondmaskers, afstand houden en testen bij klachten blijven volgens hen nodig.
De bescherming van vaccinatie tegen een infectie neemt na verloop van tijd af. Drie maanden na twee prikken met het Pfizervaccin is de effectiviteit gedaald van 90 naar 78 procent, toonde een Britse studie in augustus aan. Het AstraZenecavaccin voorkomt dan nog 61 procent van de besmettingen.
Inmiddels vindt volgens het RIVM 44 procent van de besmettingen onder volledig gevaccineerden plaats, 53 procent onder niet-gevaccineerden en 3 procent onder deels gevaccineerden. Boven de leeftijd van 40 jaar is het merendeel van de besmettingen onder gevaccineerden, laat een RIVM-grafiek zien.
Bijna de helft van alle besmettingen zijn onder gevaccineerden. Werken de vaccins nog wel?
Zeker. Het belangrijkste is dat vaccinatie beschermt tegen ernstig ziekte. Maar ze vermindert ook het risico op een besmetting.
Hoe meer mensen zijn gevaccineerd, hoe meer besmettingen er onder hen plaatsvinden. Inmiddels is ruim 80 procent van de 12-plussers volledig ingeënt. Zouden de vaccins niets doen, dan zou ongeveer 80 procent van de besmettingen onder gevaccineerden moeten plaatsvinden. Dat is veel meer dan de huidige 44 procent.
Daar komt bij dat de testbereidheid onder ongevaccineerden lager is dan onder gevaccineerden, zoals blijkt uit recent onderzoek van I&O Research. Een kwart van de niet-gevaccineerden laat zich niet testen bij klachten, tegenover gemiddeld 5 procent van de deelnemers aan het onderzoek. Het werkelijke aandeel besmettingen onder ongevaccineerden ligt daarom hoger dan de hierboven genoemde 53 procent.