Ruim voor informateur Remkes donderdagmiddag, om 15.15 uur, zijn eindverslag aanbood aan Kamervoorzitter Bergkamp, was zijn belangrijkste boodschap al bij iedereen geland: formatiebesprekingen kunnen eindelijk starten. Rond 12.00 uur immers maakte D66-leider Kaag bekend dat haar partij zich niet langer verzette tegen voortzetting van de huidige coalitie. Dat betekent dat VVD, D66, CDA en ChristenUnie volgende week om tafel kunnen om inhoudelijke onderhandelingen over een nieuw kabinet te gaan voeren.

Of Remkes daar zelf weer bij betrokken zal zijn, laat hij over aan de Kamer. Die zal zich daar volgende week in een debat over zijn eindverslag moeten uitspreken. In elk geval stelt de VVD-prominent voor om de volgende fase van de formatie te laten begeleiden door twee informateurs.

De reacties op de bereikte doorbraak zijn divers. Vakbonden en ondernemers zijn blij dat er nu eindelijk onderhandeld gaat worden. In de Tweede Kamer klinkt vanuit de oppositie zware kritiek. Gedoogsteun verlenen of partijgenoten op persoonlijke titel in het nieuwe kabinet laten plaatsnemen? PvdA en GroenLinks peinzen er niet over. „Wij gaan de oppositie in”, zegt Ploumen ferm. Klaver vindt het „een klap in het gezicht van de kiezers” dat men ondanks de toeslagenaffaire weer gewoon verdergaat in dezelfde samenstelling. „Er is verandering beloofd, maar het gebeurt niet.”

Geen verandering? Rutte ziet dat anders: „Er gaat nu echt een nieuwe start komen.” Werkte de VVD-leider die stelling amper uit, Remkes zag donderdag maar liefst vier punten waarop de oude coalitie toch nieuw zal zijn. Om te beginnen zal de nieuwe ministersploeg naast oude vast ook nieuwe gezichten tellen.

In de tweede plaats komt er een beknopt regeerakkoord dat alleen afspraken bevat op hoofdlijnen. Het is vervolgens aan de bewindspersonen om nader in te vullen hoe ze de vastgestelde doelen willen gaan bereiken.

In de derde plaats ligt er een „open uitnodiging” aan alle oppositiepartijen om hetzij al in een vroeg stadium mee te denken over het financiële kader, hetzij de vinger aan de pols te houden bij specifieke onderdelen van het regeerprogramma, hetzij uiteindelijk zelf bewindslieden te leveren.

In de vierde plaats komt er, aldus Remkes, een nieuwe agenda. Klimaat, stikstof, volkshuisvesting en onderwijs zijn thema’s die meer dan voorheen aandacht zullen krijgen. Daardoor zullen de plannen van de nieuwe coalitie, hoewel qua samenstelling gelijk aan de vorige, „toch echt anders” zijn.