Een dilemma. Zo mag de situatie waarvoor demissionair zorgminister De Jonge zich geplaatst ziet gerust worden genoemd. Met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid maakt het kabinet dinsdagavond bekend dat de anderhalvemeter­afstandsregel verdwijnt. Iedereen van 13 jaar en ouder heeft daarna wel een coronatoegangsbewijs nodig voor de toegang tot de horeca en culturele instellingen.

Wie van deze voorzieningen gebruikmaakt, moet gevaccineerd zijn, hersteld van het virus of een recente negatieve test kunnen overleggen. Wie dat niet kan, moet zich elders verpozen; thuis of in de natuur. Een kop koffie drinken op een terras of een concert bijwonen is dan niet meer mogelijk.

Ogenschijnlijk is er niets aan de hand. Wie om welke reden dan ook niet is gevaccineerd kan immers uitwijken naar het alternatief: de test. Tegelijkertijd ligt daar een probleem. De geldigheidsduur van de test is beperkt en de af te leggen afstand naar de dichtstbijzijnde testlocatie soms fors. Dat zet niet-gevaccineerden dus flink op achterstand.

Lange tijd hield De Jonge bij hoog en bij laag vol dat vaccinatie volstrekt vrijwillig zou zijn en blijven. „Er komt geen beloning voor gevaccineerden.” De bewindsman had er goed aan gedaan het woord „vooralsnog” toe te voegen. Te voorzien was immers dat het sentiment in de samenleving zou kunnen veranderen, het geduld met de coronabeperkingen op zou raken en het onbegrip tussen gevaccineerden en niet-gevaccineerden zou kunnen groeien. Inmiddels is het zover, zo blijkt uit onderzoek.

De Jonge probeert zich nu uit de situatie te redden door te zeggen dat een hogere vaccinatiebereidheid „geen hoofddoel, maar alleen een mogelijke nevendoel” is van de bredere inzet van het coronatoegangsbewijs. Dat is een woordenspel. In één opzicht komt het kabinet de niet-gevaccineerden vooralsnog tegemoet: het plan om voor de coronatest een eigen bijdrage te innen wordt voorlopig niet van kracht.

Een bredere inzet van het coronabewijs vergt geen nieuw juridisch traject. De testwet, waar VVD, D66, CDA, ChristenUnie, GroenLinks en Volt medio mei groen licht voor gaven omdat die volgens hen niet in strijd was met de grondrechten, biedt De Jonge daarvoor al voldoende ruimte. Daarmee zal het Kamerdebat van donderdag vooral gaan over de vraag of de scherpe kantjes er nog wat van af kunnen. Meer testlocaties, zelftesten toestaan; het zijn opties waar kritische partijen zeker op zullen aandringen.

Intussen is de vrees reëel dat de kloof tussen gevaccineerden en niet-gevaccineerden zich verder verdiept, zo oordeelt de Leidse politiek filosoof Josette Daemen terecht. Daemen moet weinig van een bredere inzet van coronatoegangsbewijzen hebben. Ze is ervoor beducht dat niet-gevaccineerden erdoor nog meer vervreemd zullen raken „van onze instituties en van de rest van de samenleving.”

Een coronabewijs is gebaseerd op wantrouwen van de overheid tegenover de burger, stelt Daemen op Twitter. „Van „je bent een fraudeur tot het tegendeel is bewezen”, naar „je bent een gezondheidsgevaar tot het tegendeel bewezen is.”” Haar verzuchting: „Leren we het dan nooit?”