Het effect van het weer op de mens verschilt per persoon, meent Theo Klimstra, docent en onderzoeker gedragswetenschappen aan Tufts University in Massachusetts. In 2011 ging hij in Nederland met collega’s het verband tussen weer en humeur na bij een kleine 500 jongeren en hun moeder. „Voor ongeveer de helft van de onderzochten speelden de weersomstandigheden een zeer beperkte rol. Regen, wind, zon of storm beïnvloedden hun stemming nauwelijks. Zelfs bij jongeren die graag met anderen samen zijn en doorgaans uitbundig reageren, ontbrak de verwachte sterke voorkeur voor mooi weer.”

Voor een breder onderzoek naar de ontwikkeling van adolescenten noteerden de jongeren hun dagelijkse gemoedstoestand. Die gegevens werden naast de weergegevens van die dag gelegd. „Slechts 16 procent bleek specifiek vrolijker te worden van stralend zomers weer. Een andere groep kon vooral de afwezigheid van regen erg waarderen, zo’n 7 procent. Al met al een relatief klein aantal dat duidelijk blij werd van zomers weer, terwijl algemeen wordt aangenomen dat veel zon, hogere temperaturen en weinig regen vrijwel iedereen merkbaar vrolijker maken.”

Goed cijfer

„Er gebeuren zoveel dingen op een dag. Het weer is maar één factor” verklaart Klimstra. „Een goed cijfer voor je proefwerk, een leuke middag met je vrienden, dat kan in de regen én in de zon. Zulke gebeurtenissen hebben uiteindelijk meer uitwerking. Ik kan me wel voorstellen dat als je je al slecht voelt een regenbui dat kan versterken. Een langere periode van hoge temperaturen kan uiteindelijk niet meer als prettig worden beleefd. Het hangt er verder van af wat je leuk vindt. Wie van schaatsen houdt, vindt kou meestal minder erg.” Een kwart van de jongeren bleek zelfs ‘zomerhater’. „Een simpele verklaring is dat de ene persoon beter tegen warmte kan dan de ander. Ook kan meespelen dat er vooral gemeten is op schooldagen. Als je bij mooi weer binnen lessen moet volgen terwijl je liever buiten in de zon bent, kan dat gaan irriteren.”

Wijdverbreid

Voelen mensen zich bij druilerig weer depressiever? Marcus Huibers, hoogleraar klinische psychologie en experimentele psychotherapie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, onderzocht of dat „algemeen en wijdverbreid geloof” klopt met de werkelijkheid. Gegevens van een depressiecontroleprogramma in Zuid-Nederland met 14.000 deelnemers koppelde hij aan de gemiddelde dagelijkse temperatuur en de duur van zonneschijn en regenval. Ernstige depressies en een somber humeur kwamen meer voor in de zomer en de herfst. Direct verband tussen het weer en een sombere stemming of depressie vond Huibers niet (wegens een sabbatsjaar is de onderzoeker niet bereikbaar om zijn bevindingen toe te lichten, JK).

Geluk

Ouderen (70 jaar en ouder) voelen zich wat minder gelukkig bij warm weer dan bij middelhoge temperaturen, maar nog altijd veel gelukkiger dan bij koude. Personen onder de 50 jaar lijken juist een flinke geluksimpuls te krijgen van warm weer, stelde geluksonderzoeker Martijn Hendriks van het Erasmus Happiness Economics Research Organisation (EHERO) in Rotterdam vast. Hij maakte gebruik van de Gallup World Poll, een wereldwijde opiniepeiling, waarvoor ruim 7700 Nederlanders in de jaren 2008 tot 2016 doorgaven hoe ze zich de dag ervoor voelden. Gelukkig, blij, plezierig, verdrietig, boos of bezorgd? Hun reacties verbond Hendriks met de maximumdagtemperatuur in De Bilt. De gemiddelde Nederlander blijkt zich het prettigst te voelen bij 25 tot 30 graden.

„Het gaat dan wel om geluk op die specifieke dag”, tekent Hendriks aan. „Andere onderzoeken geven juist aan dat op de lange termijn het weer amper invloed heeft op ons geluksgevoel. Mensen in warmere landen zijn niet gelukkiger dan mensen in koudere landen. Integendeel, Noord-Europese landen staan bovenaan in geluksranglijsten. Minder warm weer is beter voor de productiviteit en daarmee voor de economie. En een slechte economie tempert het algemene geluk.”

Op de korte termijn is de Nederlander vooral in de lente gelukkig als het weer zonnig is. Hendriks: „We hebben dan lang weinig zon gehad en kijken erg uit naar hogere temperaturen. Op het eind van de zomer, als we zijn gewend aan warme dagen, is de geluksimpuls van het zonnige weer veel geringer.”

Zonlicht

Drie mechanismen dragen bij aan het geluksgevoel, legt Hendriks uit. „Allereerst de biologische factor. Door zonlicht maakt ons lichaam de gelukshormonen endorfine en serotonine aan, die zorgen voor energie en ontspanning. Bovendien worden we bij warm weer minder vaak ziek. Virussen als influenza overleven minder lang en kunnen door de hoge luchtvochtigheid niet zo makkelijk het lichaam binnendringen. Zonlicht geeft ook vitamine D, dat positief werkt op het immuunsysteem. En bij warmte verwijden de bloedvaten in de huid zich, wat een ontspannen gevoel teweegbrengt. Bij kou vernauwen de bloedvaten zich, zoals bij stress en schrik.”

Een tweede factor is de tijdsbesteding. „Uit onderzoek blijkt dat mensen op regenachtige en koudere dagen doorgaans een halfuur langer werken. Bij lekker weer doen we meer leuke dingen buiten en met vrienden en familie. Buitenlucht en natuur werken ook positief. De derde reden is psychologisch. Belooft het ’s ochtends mooi weer te worden, dan voel je je vaak beter, wat de hele dag doorwerkt. Als je de gordijnen opentrekt en het regent, dan begint de dag al wat minder.”

Drie groepen voelen zich het gelukkigst bij middelhoge temperaturen (15 tot 20 graden). „Ouderen en mensen met obesitas, van wie het lichaam minder goed hitte afvoert, én werkers in de agrarische sector, natuurlijk vooral omdat hogere temperaturen niet goed zijn voor hun producten.”

Hittestress

Het effect van het weer op de mens verschilt dus per persoon. „En de ene 25 graden is ook de andere 25 graden niet”, stelt Bert Heusinkveld, senior onderzoeker meteorologie en luchtkwaliteit aan de universiteit van Wageningen. Met een student ontwikkelde hij de app WeerBeleving, die tijdelijk wegens computerproblemen buiten bedrijf is. „Persoonlijke conditie, inspanning en kleding bepalen mede hoe het weer buiten wordt ervaren, en uiteraard temperatuur, zonnestraling, wind en luchtvochtigheid. Een krachtig zonnetje op een beschut terras kan bij 13 graden al prettig zijn, in de wind aan zee is het met diezelfde temperatuur verschrikkelijk koud.”

De app geeft per locatie de gevoelstemperatuur aan op een makkelijk af te lezen schaal. De gebruiker kan zich daar dan op kleden. „De mens kan, als zijn conditie goed is, omgaan met extreme hoge buitentemperaturen. Hij voert efficiënt warmte af door te zweten, tot wel 2 liter vocht per uur. Algemeen wordt 23 graden uit de zon als erg comfortabel ervaren. Bij die temperatuur is er meestal ook een laag sterftecijfer.”

Heusinkveld maakt zich wel zorgen voor de toekomst. Hittestress is voor hem een onderzoeksthema. In een stedelijke omgeving kan het zo 5 graden warmer zijn dan daarbuiten, door het vele asfalt en gesteente, doordat het er minder waait en groen er schaars is. „Nu ervaren stadsbewoners zo’n 250 uur per jaar onaangename hitte. Gaat het met de uitstoot van broeikasgassen zo door, dan komen we in 2050 uit op een verdubbeling, circa 500 uur. Wie gezond is, kan daar met wat extra zweten en extra drinken wel tegen. Voor ouderen is dat echter gevaarlijk. Die kunnen hittestress vaak minder goed bij zichzelf waarnemen. Dan hebben ze al een verhoogde temperatuur, koorts zou je kunnen zeggen, maar vangen ze de signalen niet op. Met soms een hitteberoerte of uitdroging tot gevolg. Ik heb –een extreem voorbeeld– bij 36 graden gezien dat een hoogbejaarde nog in zijn jasje rondliep, met zelfs een stropdas voor. Niet dat je per se benen en armen moet ontbloten, het kan zijn dat je dan juist meer zonlicht absorbeert, maar dunnere, lichtere, lossere kleding, waardoor je beter kunt ventileren, helpt.”

Serie Het weer

Zon of regen, weer of geen weer, het weer is in Nederland gespreksonderwerp nummer één. Aflevering 5: de invloed van het weer op de mens.