Oude tijden herleven als Jan Koster (58) uit Genemuiden vertelt. Over Zwolle, waar hij opgroeide en in de Grote Kerk onder de indruk raakte van het orgelspel van Feike Asma en Charles de Wolff. Over Hasselt, waar Egbert Woelderink het orgel in de Stephanuskerk op de kaart zette. Over Kampen, waar hij bij Willem Hendrik Zwart een paar jaar orgelles had.

De inwoner van Genemuiden –werkzaam in de productie van schoonloopmatten– rolde er als kind in. Zijn vader, Beerd Koster, zat als jongen van 16, midden in de oorlog, bij een concert van Asma in de Bethlehemkerk in Zwolle. Hij kon het feilloos navertellen. Ook de restauratie in de jaren 50 van het Schnitgerorgel in de Grote Kerk maakte vader Koster van nabij mee; het leverde boeiende verhalen op. En toen de Fransman Marcel Dupré net na de restauratie het Zwolse orgel kwam bespelen, zat Koster in de kerk. Gaandeweg kwam ook Jan onder de bekoring van het orgel. Moeder hield zich wat afzijdig van de hobby van man en oudste zoon. „Maar als we ’s avonds terugkwamen van een concert, wachtte ze ons altijd op met een kop soep of iets lekkers”, memoreert Koster dankbaar.

Het was ook vader Koster die aan de wieg stond van de lp-verzameling waar zoon Jan enthousiast over vertelt. Eind jaren 50 schafte Beerd zijn eerste singles aan. Onder andere een van Asma die het 10e orgelconcert van Händel speelt. Later volgden lp’s van 25 cm. Weer later de 45 toerenplaat. En uiteindelijk de grote grammofoon waar op beide kanten zo’n twintig minuten muziek paste.

Gedrevenheid

Jan zelf kocht zijn eerste plaat in 1977 – hij was 14. Hij weet het nog precies: in de platenwinkel in Zwolle. Een lp van Asma vanuit Maassluis, met diens bewerking van Psalm 72 erop. „De gedrevenheid waarmee die man speelde, z’n muzikaliteit. Ik ben nog steeds een gezonde asmaniaan.” Bijna 45 jaar later is de lp-collectie uitgegroeid tot een rij van zo’n 4 meter. Koster schat het aantal op zo’n 2000 grammofoonplaten. Ze staan boven op zolder in een stellingkast van IKEA. Maar voor de fotograaf haalt Koster ze graag even naar beneden, zodat hij ze op de veranda in de tuin netjes kan neerzetten.

Het is niet zomaar een verzameling lukraak bij elkaar geharkte opnamen. Koster spaart series. „De platen van Asma heb ik bijna compleet. Alleen een 25 centimeter-lp uit 1954 vanuit de Oude Kerk in Amsterdam, waarop hij onder andere Buxtehude speelt, ontbreekt nog.”

Van Piet van Egmond heeft Koster voor zover hij weet alles. „Inclusief een zeldzaam exemplaar uit 1955 waarop deze organist met anderen in de Oude Kerk in Amsterdam de complete Matthäus Passion van Bach uitvoert. Van Egmond was een zeer begaafd man, een toonkunstenaar. Helaas heb ik hem niet vaak live horen spelen.”

Ook van Dirk Janszoon Zwart verzamelde Koster bijna alles. Hij loopt naar boven en komt terug met een stapel 45 toerenplaatjes. „Dit nam Dirk Janszoon in 1956 op in de Grote Kerk van Zwolle. De koraalbewerkingen van zijn vader, Jan Zwart, op veertien plaatjes. Uniek materiaal.”

Bazuin

Koster heeft een aantal bijzondere exemplaren klaargelegd. „Hier, een lp van Asma die het orgel van de Sint-Jan in Gouda bespeelt toen dat nog een Bazuin 32’ op het pedaal had. Een collectors item.”

Hij loopt naar de platenspeler. Even later klinkt met de nodige ruis en het karakteristieke ‘gejank’ de Toccata van Driffill. „Dat klinkt toch fantastisch? Laten ze in Gouda deze opname nog eens beluisteren als ze het orgel weer gaan restaureren. Ik kocht deze plaat op de rommelmarkt in Hattem. Voor 50 cent. Ik was een heel blij mens.”

Nog een uniek exemplaar: de eerste opname van Willem Hendrik Zwart in de Bovenkerk in Kampen. „Waarschijnlijk uit 1969. Het Hinszorgel had toen, vanwege de restauratie, nog maar twee klavieren.”

Hij zet de plaat op: Psalm 146 van Jan Zwart. „Ook toen klonk het orgel al mooi, hè.” De andere kant: een Concerto van J. G. Walther. „Dat speelde Willem Hendrik ook. Tot die tijd was het orgel van de Bovenkerk helemaal niet bekend. Zwart zorgde ervoor dat het internationaal beroemd werd.”

Ook van Herman van Vliet heeft Koster een plaat uitgekozen: vanuit de Oude Kerk in Amsterdam, met de Vijfde Symphonie van Widor erop. „Zie het als hommage aan Van Vliet. Hij heeft met zijn label Festivo zo veel mooie opnamen gemaakt.”

Eenkennig is Koster niet. Hij legt een lp van Charles de Wollf op tafel: Bach vanuit de Grote Kerk in Zwolle. „Voor deze plaat kreeg hij in 1968 een Edison. Ik heb De Wolff meermalen ontmoet. Wat was die man begaafd. Hij kon álles spelen. En hij heeft het orgel van Zwolle internationaal op de kaart gezet. Zo’n Bach-lp: tijdloos, hoe hij die muziek vertolkt.”

Nog meer wil Koster laten zien en horen. Een lp van Geert Gringhuis uit 1970: „Een zeer begaafde organist, die jong aan een hartkwaal overleed.” Een 25 centimeterplaatje van Piet van Egmond uit de Prinsessekerk in Amsterdam met muziek van Franck en Mendelssohn. „Nooit meer heruitgegeven.” Een box met achttien lp’s waarop Feike Asma evenzoveel beroemde orgels bespeelt. „Opnamen van Philips; die beschouw ik als de beste.” Een plaat van Pierre Cochereau vanuit de Notre-Dame in Parijs. „Onder andere Bachkoralen, met een blazersensemble. Prachtig!” Een lp van Bram Beekman vanuit de Nieuwe Kerk in Middelburg. „In 1977 gekocht, tijdens onze vakantie in Zeeland. Beekman was 25 toen hij die plaat maakte. En kijk eens wat hij speelt: de Tweede Symphonie van Dupré. Hondsmoeilijke muziek. Zo knap.”

Nostalgie

Cd’s heeft Koster, die sinds tien jaar in de plaatselijke gereformeerde gemeente speelt, ook. „Niet zo veel. Ik vind die oude lp’s veel leuker. Sommige opnamen zijn op de plaat ook echt mooier dan op cd.”

Het is nostalgie, weet hij. „Een periode die voorbij is. Mannen als Asma, Van Egmond en De Wolff: ze speelden zo breed en zo gedreven.” Hoewel dergelijke organisten er nog wel zijn. „Jan Hage: geweldig, wat een techniek. Ben van Oosten: top, die lijkt geen beperkingen te kennen. Of Everhard Zwart: oerdegelijk.”

Hoe het op termijn met zijn lp-collectie verder moet? „Zo’n verzameling heeft natuurlijk vooral emotionele waarde. Onze twee kinderen hebben geen interesse. Ik hoop dat de collectie op termijn naar het Nationaal Orgelmuseum in Elburg kan.”