Als het zomer wordt, heb ik zoals veel mensen behoefte aan wat lucht en licht. Even geen zware onderwerpen. Tsja, zult u tegenwerpen, wat doe je dan in het Midden-Oosten? En daar heeft u een punt. Als ik de onderwerpen bekijk die ik recent heb behandeld in deze rubriek, zijn die nu niet bepaald lucht en licht te noemen: oprukkende taliban in Afghanistan; toenemende werkloosheid in de Arabische wereld; Hamas die garen spint bij de laatste oorlog met Israël; Jezidi-moeders die hun kinderen moeten afstaan – het is leed na leed.
En toch zijn er de laatste maanden ook tal van positieve ontwikkelingen geweest in het Midden-Oosten. Die sneeuwen vaak onder in het nieuws – want goed nieuws is geen nieuws. Ze zijn er echter wel degelijk. Ga even relaxed achterover leunen, dan noem ik er drie.
De belangrijkste: afkoeling tussen Saudi-Arabië en Iran, de twee grote vijanden in het Midden-Oosten. Nog niet lang geleden leek oorlog een serieuze optie. Maar topdiplomaten van beide landen begonnen in april met directe besprekingen in Bagdad. Dat is in jaren niet voorgekomen. Vorige week nog zei een Iraanse regeringswoordvoerder dat er „vooruitgang” wordt geboekt in deze besprekingen, al is niet direct alles koek en ei tussen de twee regionale grootmachten.
Direct daar achteraan: afkoeling tussen Turkije en Saudi-Arabië, de rivalen binnen het soennitische huis. Die twee konden elkaar niet luchten of zien. Maar de Saudische koning Salman en de Turkse president Erdogan hebben telefonisch contact met elkaar gehad en er zijn zelfs berichten dat Turkse drones naar Saudi-Arabië zijn geëxporteerd. Hiermee samen hangt de verbeterde relatie tussen Turkije en Egypte. Dat laatste land schaart zich doorgaans aan Saudische zijde, dus ook voor de Saudiërs is het goed nieuws dat Erdogan de banden met Caïro aanhaalt.
En goed voor een derde plaats: Saudische inspanningen om de oorlog in Jemen nu eindelijk echt te gaan beëindigen. Dat uitzichtloze conflict sleept zich al voort sinds 2015, met tienduizenden doden tot gevolg. Maar nu zijn er Omaanse bemiddelingen gaande om de twee partijen om de tafel te krijgen. In maart stelde Saudi-Arabië zelfs een staakt-het-vuren voor. Dat werd weliswaar niet geaccepteerd door de Houthi’s in Jemen, maar het toont hoe desperaat Saudi-Arabië in toenemende mate is om het Jemenitische moeras te verlaten.
Wat opvalt is dat Saudi-Arabië in alle drie de genoemde ontwikkelingen een centrale rol speelt. Het lijkt er op dat Mohammed bin Salman (35), de roekeloze kroonprins die de vermeende ”frische, fröhliche Krieg” tegen Jemen begon maar daarin verzand raakte, zijn wilde haren begint kwijt te raken. Zijn buitenlandse avonturen, niet alleen in Jemen maar ook in bijvoorbeeld het isoleren van Qatar, liepen steeds op een mislukking uit.
Daarvoor heeft hij duur leergeld moeten betalen, maar hij heeft mogelijk nog decennia voor de boeg om zijn beleid blijvend aan te passen. Als MbS daadwerkelijk zijn ramkoers verlaat en meer op de dialoogtour gaat, zal de hele regio daar op termijn de vruchten van plukken.
