„En dan nu de clou”, twitterde statenlid Van Wijhe nadat hij de nodige kritiek te verduren kreeg. „Natuurlijk vind ik een dergelijke prent verschrikkelijk. Je moet nooit iemand vergelijken met een nazi en/of Jodenhater. Maar dit is wel steeds wat mij overkomt (en de FVD algemeen). En dan geeft iedereen applaus. Stop daarmee en ga discussie op inhoud aan!”

Het is Van Wijhe –voorheen actief in de ChristenUnie– al langere tijd tot ergernis. Toen hij in 2019 voor het eerst aantrad als statenlid voor Forum voor Democratie, zei hij: „Dat we soms als fascisten worden neergezet, slaat nergens op.” Het is hetzelfde verwijt als eerder de Boerenpartij en de partijen van Janmaat (Centrumpartij en Centrumdemocraten) werd gemaakt.

In februari dit jaar lag een Nijmeegs kandidaat-raadslid voor GroenLinks onder vuur nadat hij een FVD-bijeenkomst vergeleek met een nazi-manifestatie. „FVD was in Nijmegen. Ik kreeg deze live foto doorgestuurd. Fijn dat ze weer weg zijn”, schreef de politicus op Facebook, met daarin een historische foto van een nazi-bijeenkomst, compleet met hakenkruisvlaggen. In een volgend bericht stelde hij: „Veel mensen vielen over mijn tweet met een nazifoto gekoppeld aan FvD. Dat is een ongepaste vergelijking en onnodig. Neemt niet weg dat Baudet racistische, antisemitische en ondemocratische uitspraken doet en heeft gedaan en dat dat benoemd moet worden.”

Om deze vergelijkingen aan de kaak te stellen, plaatste Van Wijhe een prent op Twitter die vorig jaar voor het eerst circuleerde: Rutte, De Jonge en Gates in nazi-uniform en boven de poort van het vernietigingskamp niet de originele letters ”Arbeit macht frei”, maar ”Vaccinatie maakt vrij.”

Van Wijhe schreef erbij: „Niet meer reizen, geen evenementen meer, gecensureerd worden… en nu ook experimenteren op kinderen. Het wordt tijd dat de nazi-roepers een spiegel wordt voorgehouden. #coronavaccinatie #vaccinazis”

De vergelijking met de nooit geëvenaarde gruwelen van de Holocaust riep direct verontwaardigde reacties op. Het Centrum voor Informatie en Documentatie Israël (CIDI) twitterde: „FVD-Statenlid in Gelderland Alex van Wijhe windt zich op over foute vergelijkingen, maar doet er zelf volop aan mee. Weer een weinig overtuigend betoog voor deze net zo clichématige als schandalige bagatellisering van de Holocaust. Stop ermee.”

Retoriek

„Hypocriet om te zeggen: het overkomt ons dat we met nazi’s vergeleken worden, dus dan doen we er zelf ook maar aan mee”, zegt Aron Vrieler, antisemitismeonderzoeker bij het CIDI. Met lede ogen zag zijn organisatie in coronatijd het aantal vergelijkingen met de Tweede Wereldoorlog toenemen. „Retoriek op sociale media, afbeeldingen die worden bewerkt, het is duidelijk een trend. Zelfs politici doen eraan mee, vaak –maar niet uitsluitend– uit FVD-hoek.”

Afgelopen maand was er onrust over een vlag in een voortuin in Voorhout waarop een spreuk van Hitler stond. Het gemeentebestuur zei er niets aan te kunnen doen. Nadat de politie met de eigenaar in gesprek ging, was de vlag weg.

Begin mei kreeg een voormalig topvoetballer kritiek toen hij op Instagram een oproep plaatste zich vooral niet te laten vaccineren. Daarbij was een afbeelding te zien waarop minister De Jonge in nazi-uniform was gestoken, met als bijschrift ”Vaccinazi macht frei.”

Grote verontwaardiging ontstond ook over een poster van de FVD en organisaties als Viruswaarheid en Nederland in Verzet. Daarop stond: ”Op 5 mei herdenken we 75 jaar vrijheid”, met de jaartallen ”1945-2020.” Bij het laatste jaartal stond een overlijdenskruisje.

In Duitsland liggen de vergelijkingen nog minstens zo gevoelig. Half mei trad de voorzitter van de Duitse voetbalbond DFB terug nadat hij de vicevoorzitter vergeleek met de beruchte nazi Roland Freisler, de voorzitter van de Volksrechtbank in het Derde Rijk die 2600 doodvonnissen velde.

Aandacht zoeken

René van Heijningen, collectie- en Informatiespecialist bij onderzoeksinstituut NIOD, wijst op de Wet van Godwin. Deze Amerikaanse advocaat stelde in 1990: „Naarmate online-discussies langer worden, nadert de waarschijnlijkheid van een vergelijking met de nazi’s of Hitler tot 1.” Ofwel: als een discussie maar lang genoeg duurt, trekt een van de deelnemers geheid een keer een vergelijking met de nazi’s of Hitler. Daar ergerde Godwin zich aan en daarom wilde hij anderen ervan bewustmaken. Op internetfora ontstond de gewoonte een discussie te beëindigen zodra een deelnemer zich aan zo’n kwalijke vergelijking te buiten gaat.

Zo werkt het echter niet altijd. Ophef weerhoudt mensen niet van de gewaagde parallel met de massamoord op zes miljoen Joden, zegt CIDI-onderzoeker Vrieler. „Juist niet. Ze zijn op zoek naar aandacht, goedschiks of kwaadschiks.”

Bewustzijn

Bepaalde actiegroepen die sceptisch staan tegenover de coronamaatregelen, zijn volgens Vrieler heel gretig in het vergelijken van die maatregelen met wat de nazi’s deden. „Het laat zien dat het bewustzijn van wat de Holocaust was, bij hen is weggezakt. Wie zich daarvan wel bewust is, haalt het niet in zijn hoofd om deze vergelijking te maken.”

Het CIDI springt steeds op de ketting. „Er wordt wel tegen ons gezegd: Het zijn gekkies, die moet je geen aandacht geven. Maar aan het bagatelliseren van de Holocaust moeten we echt paal en perk stellen, anders vervaagt de norm en loopt het steeds meer uit de hand.”

Ooggetuigen van de Jodenvervolging door de nazi’s zijn er steeds minder. „Er zijn echter andere middelen om het bewustzijn van wat er is gebeurd, in stand te houden. En dat moeten we ook echt blijven doen.”