.wwet is even opletten aan het eind van de lange Voorstraat in Numansdorp. Je moet heel even rechtsaf de Molendijk op en dan meteen weer linksaf, langs het karakteristieke witte Hoge Huys, de Fortlaan in. Met aan je rechterhand de dorpshaven het water volgen en na een paar bochten sta je ineens oog in oog met een bijzondere, monumentale plek: Fort Buitensluis.

Pal aan het brede Hollands Diep ligt deze fraaie schakel in de Stelling van het Hollandsch Diep/Volkerak. Het fort sluit aan op de Brabantse Zuiderwaterlinie tussen Willemstad pal aan de overkant en vier andere forten in de buurt.

Jan Blanken geldt als de bouwmeester van Fort Buitensluis, dat eind 19e eeuw werd aangelegd om elke vijand tegen te houden die het snode plan had vanaf het water de Hoeksche Waard binnen te dringen. Die functie heeft het allang niet meer, maar met zulk bijzonder cultureel erfgoed pal aan het water zijn er natuurlijk tal van mogelijkheden. Er bestaan grootse toekomstplannen voor het bouwwerk.

Het fort heeft een omliggend terrein van in totaal 13 hectare. Het staat bij de ingang van de ”Haven vóór de Buitensluis” in Numansdorp, vandaar de naam Fort Buitensluis.

Het fort, in eigendom van gemeente Hoeksche Waard, is een uniek monumentaal militair verdedigingswerk in de regio. De munitie- en buskruitmagazijnen en de piramidebunkers uit de Eerste Wereldoorlog verkeren in een gave, authentieke toestand. De Duitsers maakten in de Tweede Wereldoorlog dankbaar gebruik van het solide bolwerk. Na de oorlog deed het fort nog enige tijd dienst als interneringskamp van vooral NSB’ers.

„Bijzonder is het dat er om het fort nooit echte gevechten zijn geweest”, zegt Jack de Leeuw, voorzitter van Stichting Fort Buitensluis. „Tot voor kort was het fort bij het grote publiek eigenlijk nauwelijks bekend. Je mocht er ook beslist niet komen, het was militair terrein. Voor veel jongens natuurlijk heel spannend en een te grote verleiding om te weerstaan. Als je gesnapt werd, werd je meteen teruggestuurd. Menigeen heeft aan die haastige vlucht een nat pak overgehouden.”

Beheer en onderhoud

De forten in Nederland zijn door Defensie afgestoten en sinds 2017 is het eigendom van dit fort overgedragen aan de gemeente Cromstrijen, inmiddels gemeente Hoeksche Waard. Stichting Fort Buitensluis zorgt voor beheer en onderhoud en neemt het eigendom op termijn over.

Vanzelfsprekend biedt zo’n mooi terrein pal aan het water vele mogelijkheden. De stichting is druk bezig met allerlei toekomstplannen. „Vanaf 2015 is het fort open voor publiek”, vertelt De Leeuw, „en dat willen we uit gaan bouwen. Het fort is een goed bewaard geheim en moet als cultureel erfgoed in stand blijven voor een zo breed mogelijk publiek. Let wel: zonder dat het een kermisattractie wordt; we willen geen grootschalige recreatie.”

Maar de plannen reiken verder. De stichting denkt onder meer aan het fort als sfeervolle ambiance voor vergaderen, congressen, ontvangsten, bijeenkomsten, lunches, noem het maar op. Het fort doet overigens al dienst als trouwlocatie.

De ligging aan het water is er één om te koesteren en uit te bouwen. Er is al een kleine jachthaven en op het terrein staan caravans in een ring om het fort, een privilege uit het verleden voor militairen. „Die caravans zijn eerlijk gezegd wat gedateerd”, vervolgt De Leeuw. „Het idee is om er vakantielodges voor in de plaats te zetten en die te verhuren. Op het terrein woont al het beheerdersechtpaar Yvonne en Eric Leget. Het is natuurlijk prachtig als passanten met de boot hier aan kunnen leggen en in het fort wat kunnen eten en drinken.”

Wifi

Om dat allemaal mogelijk te maken is het hard nodig dat het hoofdgebouw flink wordt aangepakt, stelt De Leeuw. (Vloer)verwarming, elektriciteit, sanitair en ventilatie zijn de meest dringende aandachtspunten. „En wifi niet te vergeten. Dat wordt nog een hele klus, want in alle dertien vertrekken moet een eigen accesspoint komen, omdat de muren zo dik zijn. Bij alle renovaties moeten de historische kenmerken van het monumentale bouwwerk uiteraard behouden blijven.”

Aan de achterzijde van het fort, dus aan de waterkant, wordt een stuk aan de wal naast het hoofdgebouw gebouwd. De Leeuw: „In eerste instantie liep er een gracht om het fort. Later is er een 4 meter dikke aarden wal aangelegd om de steeds krachtigere granaten, die vanaf het water op het fort afgevuurd konden worden, te smoren. Daar komen in de toekomst mogelijk drijvende lodges.

In de nieuwe aanbouw komen modern sanitair, een garderobe, een keuken op restaurantniveau, opslag- en installatieruimten. Daarvoor worden er doorbraken gemaakt in de centrale as van het fort, dwars door de dikke buitenwand en de grondwal heen. Niet alleen zorgt dat voor meer daglicht in het pand, zo wordt tevens zichtbaar hoe massief de muren moesten zijn om de soldaten tegen inslagen te beschermen.

Er ontstaat zodoende een nieuwe route, die de bezoeker van de entree van het hoofdgebouw langs de hoofdas door het gebouw, de buitenmuur en de grondwal, over het terrein, naar het water voert. Je ziet onderweg hoe massief de grondwal was en hoe de buitenwand eruit ziet na 140 jaar bedekt te zijn geweest. De looproute eindigt bij een geweldig uitzichtspunt over het Hollands Diep, waarbij je richting Willemstad kijkt.”

Panoramaterras

Een trap (en straks een glazen lift) voeren naar de trots van het fort: het panoramaterras. „Hier heb je het meest geweldige uitzicht van de hele Hoeksche Waard”, wijzen Jack de Leeuw en Carin van den Berg, die de public relations doet, met gepaste trots. Aan de overkant prikt de karakteristieke koepel van de hervormde kerk van Willemstad door de bomen. De Haringvlietbrug schittert in het zonnetje, aan de andere kant ligt de Numansdorpse polder met zijn nieuwbouw en overal zie je water.

In de zomer van 2020 kreeg het fort van Stichting Ambachtsheerlijkheid Cromstrijen een panoramakijker, een echte aanwinst. Zo wordt het schitterende overzicht over het Hollands Diep extra mooi! De Leeuw wijst vanaf het dak naar de buitenruimte om het fort. „We stellen ons voor om hier in de toekomst klassieke concerten in de open lucht te organiseren of een fair. Het is een prachtige plek met catering binnen handbereik.”

Geld

Ambitieuze plannen volop, maar die kosten wel geld, veel geld. Eind vorig jaar kreeg De Leeuw een enorme opsteker. Van de Provincie Zuid-Holland ontving de stichting een eenmalige subsidie van € 250.000,= als blijk van waardering voor het unieke karakter van dit historische erfgoed. Extra bijzonder, aangezien het fort geen rijksmonument is. „Een geweldig cadeau”, vindt De Leeuw, „want daarmee konden we een begin maken met het verder uitwerken van de restauratieplannen. Inmiddels hebben we een aannemer die de klus gaat klaren: Koninklijke Woudenberg uit Ameide, een erkend restauratiebouwbedrijf. Dat heeft ervaring met de restauratie en renovatie van forten. Half maart hebben we een kick-off met het bouwteam gehad.”

Acties

Geld is er dus wel, maar het is de kunst om dat richting het fort te krijgen. Daarvoor worden allerlei acties opgezet, weet Carin van den Berg. „Het fort is echt van Numansdorp en eigenlijk van de hele Hoeksche Waard. We zoeken de verbinding met de burgers en nodigen mensen uit om vriend van het fort te worden. In ruil krijgen ze uitnodigingen voor evenementen. Bedrijven kunnen voor een vast bedrag bondgenoot worden en krijgen een naambordje op het terrein. We denken aan een businessclub en aan projectsponsors die heel gericht iets sponsoren. En voor de meer vermogende particulier is er de mogelijkheid een soort aandeelhouder te worden. Je bent dan mede-eigenaar en ondersteunt daarmee het erfgoed.”

De stichting wil naar een kostendekkende exploitatie, benadrukt De Leeuw. „Aan de slag zonder schulden, dat zou ideaal zijn, anders ben je jaren bezig om de tekorten weg te werken. Als we onszelf kunnen financieren, hebben we ook geen subsidies nodig.”

Parel

De gedreven voorzitter vindt het spannend maar is hoopvol dat het gaat lukken. „Dit is een parel. ”Van een goed bewaard geheim naar een sprankelend waterfort” staat er op onze website. En zo is het. We moeten deze parel eens flink oppoetsen. Ik vind bijvoorbeeld dat alle groepen 7 van de basisscholen in de Hoeksche Waard hier een keer geweest moeten zijn. Stel je eens voor: je kunt hier prachtige speurtochten en puzzeltochten uitzetten. In een echt fort. Hoe spannend is dat? En zo kun je meteen iets over de historie en de betekenis van dit fort voor de streek aan de jeugd meegeven.”

www.fortbuitensluis.nl