Dat ontdekte een internationaal team aardwetenschappers. Ze publiceerden hun bevindingen onlangs in het wetenschappelijke vakblad Nature Geoscience. De veranderde stroom kan vérgaande gevolgen hebben voor de zeespiegelstijging langs de Nederlandse kust.

Wat is de Golfstroom?

De Golfstroom maakt deel uit van een wereldwijd circulatiesysteem van oceaanwater. De tak die door de Atlantische Oceaan stroomt, wordt Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC) genoemd. De Golfstroom is het deel van de AMOC dat warm oppervlaktewater verplaatst vanuit het Caraïbische gebied naar Groenland en Scandinavië.

In kustzeeën van de Noord-Atlantische Oceaan koelt het warme oppervlaktewater van de Golfstroom af door de koude lucht. Het afgekoelde water heeft een grotere dichtheid en zakt naar beneden. Intussen mengt het met het koudere zeewater eronder. De stroming beweegt op grote diepte terug naar het zuiden.

Waarom vertraagt de Golfstroom?

Daarvoor moeten we de motor achter de Golfstroom begrijpen, de zogeheten Noord-Atlantische diepwaterpomp. Gewoonlijk mondt smeltwater van gletsjers uit in de oceaan. Zoet water is lichter dan zout water, waardoor het zoute water naar beneden zinkt en zijwaarts wegstroomt. Afkoelend warm water zakt ook.

De Groenlandse ijskap smelt door de wereldwijde opwarming momenteel zes keer sneller dan rond 1990. Daardoor stroomt veel meer zoet water in de Noord-Atlantische Oceaan, die daardoor minder zout is geworden. Er is te weinig ‘zwaar’ zout water overgebleven dat nog kan zinken. Een van de aandrijvende krachten van de ‘diepwaterpomp’ valt dus uit, stelt Stefan Rahmstorf, fysisch oceanograaf aan de universiteit van Potsdam in The New York Times.

Waarom is dat belangrijk om te weten?

De Golfstroom transporteert dertig keer zoveel water als alle zoetwaterrivieren op aarde bij elkaar. Daarmee verplaatsen enorme hoeveelheden warmte zich ver naar het noorden, naar schatting 78.000 keer het energieverbruik van Scandinavië. De Golfstroom is dus van groot belang voor het klimaat op aarde.

Klimaatmodellen voorspelden richting het jaar 2100 een forse afname van de Golfstroom. Dat lijkt nu uit te komen. Het gevolg daarvan kan een versnelde regionale zeespiegelstijging met enkele tientallen centimeters zijn langs de West-Europese kust. Delen van Noord-Europa kunnen gemiddeld 15 graden Celsius afkoelen. Ook zal er minder regen vallen in het Noord-Afrikaanse Sahelgebied en zal Amerika geteisterd worden door nog krachtiger orkanen. Sommige van deze veranderingen kunnen zich binnen enkele decennia hebben voltrokken.

Is van deze gevolgen nu al iets te bespeuren?

Jazeker. Bijvoorbeeld bij de zuidoostelijke punt van Groenland is een deel van de Noord-Atlantische Oceaan de afgelopen jaren kouder geworden. Dat lijkt tegenstrijdig omdat bijna overal ter wereld de gemiddelde temperaturen stijgen. De invloed van de noordelijke Golfstroom lijkt hier dus al af te nemen. Wetenschappers spreken van een plaatselijke ”koudebubbel” in de oceaan.