De verkiezingen kunnen uitgroeien tot een grote besmettingshaard als mensen bij het uitbrengen van hun stem te dicht bij elkaar komen. Wellicht dat de voorspelde derde golf van coronabesmettingen precies rond de verkiezingen valt. Daarbij komt nog dat de Britse en Zuid-Afrikaanse virusmutanten besmettelijker zijn dan het oorspronkelijke virus. Dat maakt het allemaal nog gevaarlijker.

Vorige week pleitte een aantal burgemeesters voor uitstel. De burgemeester van Medemblik, Frank Streng (VVD), denkt dat ongeveer de helft van de burgemeesters voor uitstel is.

Een kwart van de gemeenten zou de organisatie ook nog niet op orde hebben. Ze zouden onvoldoende mensen kunnen vinden om de stembureaus te bemannen. Vanwege het besmettingsgevaar zouden er minder vrijwilligers zijn. In een aantal stembureaus kan het bovendien lastig zijn om de regels die het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft opgesteld om besmettingen te voorkomen, na te leven. Kiezers en stembureauleden moeten 1,5 meter afstand kunnen houden.

Advies OMT

Leden van het Outbreak Management Team (OMT) maken zich ook zorgen over de besmettingsrisico’s bij de komende verkiezingen, zo meldde NRC Handelsblad dinsdag. Bekend is dat een aantal leden van het OMT altijd aan de voorzichtige kant zit en een ander deel van de leden van het team meer vrijheden bepleiten. Degenen die aan de voorzichtige kant zitten, roeren zich nu.

Het kabinet heeft het OMT nog niet om advies gevraagd over de verkiezingen. Dat zou volgens de OMT-leden wel wenselijk zijn, zodat de mogelijke gevolgen doorgerekend en besproken worden.

Het ligt voor de hand dat op enig moment het OMT wel in beeld komt, omdat het kabinet voor alle voorgenomen maatregelen van enige omvang een advies van het team vraagt. De ervaring leert wel dat het OMT meestal aan de voorzichtige kant gaat zitten. In dit geval zou dat dus een pleidooi voor uitstel van de verkiezingen betekenen.

Tot nu toe zegt het demissionaire kabinet steeds dat de verkiezingen wel kunnen doorgaan. Naast een serie voorschriften om het stemmen in de stembureaus veilig te laten verlopen, heeft het kabinet ook besloten dat de verkiezingen uitgesmeerd mogen worden over drie dagen: 15, 16 en 17 maart. Verder mogen 70-plussers per post stemmen en mag een kiezer drie machtigingen meenemen in plaats van twee.

Nadelen van uitstel

Hoe reëel is uitstel van de verkiezingen? Op dit moment is de kans klein. Het demissionaire kabinet gaat er vooralsnog vanuit dat de stemming doorgaat. En gezien alle voorzorgsmaatregelen die de gemeenten treffen, moet dat ook kunnen, zo benadrukt minister Ollongren van Binnenlandse Zaken herhaaldelijk. Kiezers kunnen veilig naar het stembureau, omdat gemeenten kuchschermen plaatsen en maatregelen voor desinfectie nemen. Gemeenten die onvoldoende mensen kunnen vinden voor de stembureaus kunnen hulp krijgen van het departement.

Het uitstellen van de verkiezingen heeft ook nadelen. De vraag is hoe lang de verkiezingen uitgesteld moeten worden? En hoe staat het met het aantal besmettingen op de nieuwe datum?

Uiteindelijk zal het besluit om al dan niet uit te stellen, vooral afhangen van de ontwikkeling van de besmettingscijfers. Als de trend dalend blijft, zal de roep om uitstel waarschijnlijk doven. Maar als de derde golf de komende weken gaat pieken, dan zal de roep om uitstel ook toenemen.

Een belangrijk argument voor uitstel is dat kiezers hun stem niet uitbrengen vanwege kans op besmetting. Opiniepeiler Maurice de Hond denkt dat zo’n 10 procent van de kiezers onder de 70 jaar niet opkomt als het aantal besmettingen zo hoog blijft als de afgelopen weken het geval is.

Kwetsbaren

Intussen doemt er ook nog een ander discussiepunt op, namelijk de vraag waarom alleen 70-plussers hun stem per post mogen uitbrengen. Ook 70-minners met een kwetsbare gezondheid zouden die mogelijkheid willen hebben.

De Partij voor de Dieren spant daarover een rechtszaak aan, zo werd vorige week bekend. Het kort geding dient woensdag. Het is nu al duidelijk dat de tijd om de 70-minners met een kwetsbare gezondheid in kaart te brengen, onvoldoende is. Verder zal de discussie over de vraag hoe veilig stemmen per post is, toenemen.

Als de regering besluit om de verkiezingen uit te stellen, dan moet er een noodwet komen die door de Tweede en Eerste Kamer wordt aanvaard. Als dat nodig is, kan dat binnen een week zijn geregeld.