Kinderdiefstal, corruptie en onethisch handelen van ambtenaren: er zijn te veel misstanden in de adoptiepraktijk. Dat zou de conclusie zijn uit een rapport van driekoppige commissie onder leiding van oud-topambtenaar Tjibbe Joustra, dat maandag verschijnt maar waarvan delen vrijdag al uitgelekt waren in het AD. Met name in de landen Bangladesh, Brazilië, Colombia, Indonesië en Sri Lanka gaan veel dingen mis. De commissie legde de vinger onder meer op kinderhandel, vervalsing en diefstal van documenten en het onder valse voorwendselen overbrengen van kinderen naar Nederland. Omdat de hedendaagse adoptiepraktijk nog steeds niet deugt, moet het naar Nederland halen van kinderen voorlopig stoppen, luidt het advies, dat bronnen rond het kabinet aan het AD meldden.

„Die conclusie verbaast mij niet”, reageert emeritus-hoogleraar adoptierecht René Hoksbergen. „Ik geef al jarenlang aan dat het bestaan van diverse bemiddelende organisaties niet goed is voor de adoptiepraktijk. En dat deze beter gecontroleerd moeten worden.”

Volgens Hoksbergen kunnen naast de vijf genoemde landen alle landen waarvandaan adoptie plaatsvindt, worden ingevuld. „In heel veel landen waar kinderen vandaan zijn gekomen, kloppen dingen niet.”

Een tegenstander van adoptie is Hoksbergen niet. Wel vindt hij dat een kind alleen bij wijze van uitzondering uit het geboorteland zou moeten worden gehaald. „Sommige kinderen zijn kansloos in hun land van herkomst. Denk aan albino’s in zwarte landen. Uitzonderingen moeten altijd mogelijk zijn. Maar regel dat met één organisatie, die gebonden is aan het ministerie van Justitie. Nu denken organisaties in hoofdzaak aan het belang van wensouders. Bovendien spelen financiële motieven een te grote rol.”

Impact

Martin van Dam, voorzitter van de Adoptievereniging Gereformeerde Gezindte, vindt het lastig om een inhoudelijke reactie te geven omdat hij het rapport nog niet gezien en gelezen heeft. Bovendien is hij verontwaardigd dat delen eruit nu al op straat zijn komen te liggen, terwijl zorgvuldigheid voor de commissie en het ministerie hoog in het vaandel stond.

Het uitgelekte advies van de commissie om alle buitenlandse adoptie stil te leggen, noemt Van Dam „veel te kort door de bocht.” Er zijn er volgens hem zeker misstanden geweest en het is goed dat de commissie deze onderzoekt. „Maar dat gaat over de periode tussen 1967 en 1997. Uit de beginjaren van onze vereniging lees ik ook verhalen waar mijn wenkbrauwen van fronsen. Er is met onder meer het Haags adoptieverdrag echter een belangrijk keerpunt gekomen. Er is zoveel veranderd. Ik ben benieuwd of de commissie de periode zonder wetgeving heeft vergeleken met de situatie nu.”

Neemt de politiek het advies om alle buitenlandse adopties stil te leggen over, dan heeft dit „grote impact” op ouders die in een adoptietraject zitten, zegt Van Dam. „Dat waar je naar uitkijkt, valt opeens weg. Maar laten we vooral ook de kinderen niet vergeten. In deze coronatijd worden meer kinderen dan normaal achtergelaten in kindertehuizen. Waar moeten zij naartoe bij een adoptiestop?”

Een betere stap zou volgens Van Dam zijn om de organisaties die zich in Nederland bezighouden met adoptie wat meer samen te voegen. Op die manier kan de overheid makkelijker toezicht houden op wat er gebeurt. Zo kan de adoptieketen nog transparanter worden, meent Van Dam. „In veel landen gaat het met de huidige procedure al heel zorgvuldig.”

Illegale adopties

De aanleiding voor het instellen van de commissie-Joustra was opgedoken informatie over illegale adopties vanuit Brazilië in de jaren zeventig en tachtig, schrijft het AD. De commissie-Joustra stuitte op zoveel misstanden dat de onderzoeksperiode van de commissie eerder met drie maanden werd verlengd.

Vrijdag sprak de ministerraad over het rapport dat maandag wordt gepubliceerd. Niet iedereen in de regering zou iets voelen voor een volledige stop op adoptie. De lopende adoptieprocedures moeten doorgang vinden, menen sommigen. Een stop zou daarom betrekking moeten hebben op nieuwe aanvragen.