Op maar weinig plaatsen heeft de wederopbouw zulke zichtbare sporen nagelaten als in de Maasstad. Het verwoestende bombardement van de Duitsers (zie kader) heeft ertoe geleid dat de stad na de Tweede Wereldoorlog volgens de toen heersende opvattingen is herbouwd.

Voor woonhuizen was in het centrum nauwelijks plaats. Er werd een duidelijke scheiding tussen werken, wonen en winkelen aangebracht. „Er ontstonden gebieden waar mensen na sluitingstijd van kantoren en winkels niets te zoeken hadden”, zegt Mattijs van Ruijven, hoofd stedenbouwkundige van de gemeente Rotterdam. „Er was een belangrijke link met de haven, die al in de jaren voor de oorlog een belangrijke groeispurt had meegemaakt. Ruimte voor wegen als de Coolsingel en de Meent moest die vooruitgang ook in de stad laten zien.”

De verwoesting gaf een impuls aan nieuwe economische activiteiten. „Zo werden er grote boulevards aangelegd, die ruimte boden aan het autoverkeer.” Van Ruijven heeft een bijzondere link met de oorlog. „Mijn opa was ten tijde van het bombardement als Nederlandse soldaat gelegerd in Rotterdam. Het enige wat ik als kind wist is dat hij bang was voor het geluid van vliegtuigen.” Volgens de stedenbouwkundige koos de Maasstad, in lijn met de vooruitstrevendheid die de stad kenmerkt, voor een moderne aanpak. „Een reconstructie, zoals die in Dresden werd voorgestaan of de keus voor een middenweg tussen oud en nieuw, lag niet voor de hand.” De Lijnbaan kreeg een voorbeeldfunctie. „Het was wereldwijd het allereerste winkelgebied dat alleen voor voetgangers was bestemd.”

Van de aanpak van toen plukt de nieuwe generatie stedenbouwkundigen tot op de dag van vandaag de vruchten. „We denken nu heel anders, maar er is door de aanleg van de brede boulevards wel de nodige ruimte ontstaan. De stad zit bepaald niet op slot en kan bij maatschappelijke veranderingen meebewegen. Heel anders dan bijvoorbeeld in Amsterdam en Utrecht met historische binnensteden.”

Promenade
De huidige ombouw van de Coolsingel tot een voor voetgangers vriendelijk gebied met veel ruimte en groen is daarvan een voorbeeld. „Volgend voorjaar hebben we een prachtige promenade. Voorheen was het een lokale snelweg.” Ook de scheiding van wonen, winkelen en werken is een halt toegeroepen. Meerdere woningen verrezen tussen kantoortorens en winkelstraten. „Er is voldoende ruimte.”

De binnenstad telt inmiddels bijna 40.000 inwoners. Van Ruijven ziet dit aantal graag oplopen rond de 65.000. Plekken waar woningbouw mogelijk is zijn onder meer de omgeving van de Wijnhaven, het gebied rondom het Centraal Station, het Schiekadeblok, bij het Hofplein en Pompenburg.

Brandgrens

De gevolgen van het bombardement worden gemarkeerd door een zogenaamde brandgrens die de verwoesting van toen zichtbaar maakt. Bij alle veranderingen houdt Van Ruijven het stadsbestuur oog voor de historie. „Mensen moeten zich kunnen identificeren met de stad. Oude gebouwen als het postkantoor, het stadhuis en het Groot Handelsgebouw representeren ieder een tijdsbeeld. We proberen die gebouwen echter niet alleen te behouden, maar er ook een laag aan toe te voegen. Zoals een woontoren in het oude postkantoor. In Katendrecht zijn woningen boven een oude loods gebouwd. In die zin blijven we het vooruitstrevende Rotterdam. Dat waren we voor de oorlog, tijdens de wederopbouw en nu nog.”

serie Wederopbouw
Na de bevrijding begint Nederland aan de wederopbouw. Tot op vandaag plukken we daarvan de vruchten. Deel 1: nieuwbouw. Maandag deel 2.