De uistpraak van het gerechtshof in Den Haag dinsdagmorgen heeft een maatschappelijke impact die „onverantwoord” is, zegt burgemeester Sjors Fröhlich van de fusiegemeente. „We gaan met de provincie en het ministerie van Binnenlandse Zaken in gesprek om te kijken of zij ons kunnen helpen.”

De gemeente reserveerde geld voor de schadeclaim, maar het bedrag pakte beduidend hoger uit dan de voorziening –ruim 40 miljoen– die Vijfheerenlanden opzij zette. „De schattingen vooraf liepen uiteen van pakweg 1,5 tot 345 miljoen euro. Dat was de afgelopen jaren de bandbreedte. Wij klampten ons vast aan de rapporten van deskundigen, die kwamen uit op een bedrag van tussen de 40 en 50 miljoen euro. Dat is ook ongelooflijk veel geld, maar deze uitspraak is het ergste scenario. We zijn maar een kleine gemeente en dan komt dit snoeihard aan. Ik vind het heel lastig om onze inwoners hiermee te confronteren.”

De kwestie Niemans Beton geldt als de langst lopende rechtszaak van Nederland. De affaire hing al bijna 45 jaar als het Zwaard van Damocles boven het hoofd van de gemeente Hagestein, later Vianen en sinds 2019 Vijfheerenlanden.

Uitbreidingsplannen

De zaak begon in 1976 toen industrieschap Hagestein-Vianen grond verkocht aan Niemans Beton dat plannen had om zijn heipalenfabriek uit te breiden. Later weigerde het schap de grond te leveren, omdat men twijfelde of Niemans inderdaad de plannen wilde realiseren die aan gemeente Hagestein waren voorgespiegeld.

Niemans startte een rechtszaak om de grond geleverd te krijgen en de aansprakelijkheid van de gemeente voor de geleden schade vast te stellen.

Het leidde tot een juridisch getrouwtrek dat zich afspeelde op meerdere rechtbanken en gerechtshoven. In 2002 stelde het gerechtshof in Den Haag vast dat Niemans destijds wel degelijk uitbreidingsplannen had en dus inkomsten was misgelopen. Sindsdien steggelden beide partijen over de hoogte van het schadebedrag. Deskundigen kwamen in 2014 uit op 1,5 miljoen euro. Gemeente Vianen –waar Hagestein na de herindeling van 1986 toe behoorde– ging hiermee akkoord, Niemans Beton niet.

In 2017 nam de zaak voor de gemeente een ongunstige wending. Het gerechtshof schrapte in een tussenarrest een van de uitgangspunten van de berekeningsmethode en gaf beide partijen opdracht te gaan onderhandelen over een schikking. Daarop bood Vianen tien miljoen euro, Niemans vroeg 52 miljoen.

Dinsdag kwam het vonnis met een voor Vijfheerenlanden dramatische uitkomst. „We respecteren de uitspraak van de rechter. Volgende week overleggen we met de gemeenteraad en kijken of er mogelijkheden zijn om dit aan te vechten”, zei Fröhlich. De gemeente heeft drie maanden de tijd om in cassatie te gaan. „We zoeken uit of dat zinvol is. Anderzijds willen we gewoon een keer van de zaak af en is het ook een optie het geld gewoon af te tikken. We kijken hoe we het algemeen belang het best kunnen dienen.”

Fröhlich benadrukte dat de gemeente door de uitspraak in financieel zwaar weer terechtkomt. „We stonden er financieel goed voor en raken niet meteen aan de bedelstaf. Er was geld gereserveerd. We kijken hoe we het resterende deel bij elkaar kunnen krijgen als we dit alleen op moeten hoesten. Geld lenen? Lasten verhogen? Daar gaan we met de raad naar kijken. Allerlei mooie plannen moeten we waarschijnlijk bijstellen.”