„Boos en verdrietig” was Christian Verwoerd over de manier waarop de NOS vorige week zaterdag verslag deed van de Mars voor het Leven. De christelijke zanger vindt dat de omroep zich schuldig maakt aan „framing.” Framing betekent min of meer dat een boodschap bewust op een partijdige manier wordt verspreid.

Filmpje

Het steekt Verwoerd dat het optreden van prolifebetogers er in het NOS-bericht in zijn ogen bekaaid afkwam. De omroep geeft „veel meer aandacht” aan een tegendemonstratie dan aan „het geluid dat de mars zelf wil laten horen. Dat is de omgedraaide wereld.”

Het NOS-artikel bevat een filmpje „waarin de spreekster inhoudelijk beargumenteert waarom ze voor abortus is. En wat staat daar tegenover? Helemaal niks! Geen enkel prolifestandpunt wordt er tegenover gezet. Terwijl toch de prolifemars het nieuws is dat besproken moet worden vandaag!” schreef Verwoerd aan de ombudsman van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO).

Wat vindt NOS Nieuws-hoofdredacteur Marcel Gelauff van de kritiek van Verwoerd? „Ik herken me daar niet in. De beschuldiging dat de NOS doet aan framing, werp ik verre van me. Dat zou betekenen dat wij moedwillig, door bepaalde woorden te gebruiken, een bevolkingsgroep in een hoek zetten. Dat doen wij beslist niet. Bij het verslaan van nieuws, waaronder betogingen, is voor ons de journalistieke vraag: wat is nieuwswaardig en relevant voor ons brede publiek? De grootste groep demonstranten krijgt niet automatisch de meeste aandacht.

Heel veel burgers kijken anders tegen abortus dan de mensen achter de Mars voor het Leven. Dus vinden wij het belangrijk om ook het geluid van de tegendemonstranten te laten horen. De NOS verspreidt geen eigen meningen. Op grond van relevante nieuwbronnen brengen wij nieuws, achtergrond en duiding. Overigens vind ik het een duidelijk geval van framing als iemand zich een aanhanger van de ”prolifebeweging” noemt. Die term verhult dat iemand tegen abortus is.”

Fout

In politiek Den Haag ontstond vorige week opschuding rond identiteitsverklaringen van reformatorische scholen. Minister Slob (Onderwijs) lag onder vuur. Voor onder meer de NOS-camera zei de bewindsman van CU-huize dat het „niet acceptabel” is als refoscholen de „seksuele identiteit van leerlingen afwijzen.”

In christelijke kring heerst verontwaardiging dat nogal wat media, waaronder de NOS, de identiteitsverklaringen omschreven als antihomoverklaringen. Alsof refoscholen zouden oproepen om homo’s te haten of te minachten.

Gelauff: „De term ”antihomoverklaring” hadden we niet moeten gebruiken. We hebben een fout gemaakt en hebben besloten om die beladen term in deze context niet meer te hanteren. De term antihomoverklaring zegt onvoldoende wat er precies aan de hand is.

Bij de NOS moeten we natuurlijk voortdurend nieuws samenvatten in begrijpelijke taal. Soms ga je dan even te snel of ben je niet precies genoeg. We hebben de plicht om goed na te denken hoe we standpunten van allerlei bevolkingsgroepen goed weergeven. Dat is een voortdurende zoektocht. Daar discussiëren we dagelijks over.”

Eigen tijd

NOS-sportcommentator Arno Vermeulen tweette recent over de kwestie rond de identiteitsverklaringen. Vermeulen, die 80.000 volgers heeft, haalde uit naar SGP-leider Van der Staaij: „Nee, Van der Staaij. Stoppen met het huidige onderwijssysteem. Scheelt wat geld ook. Geen bijzonder onderwijs meer. En religie doe je maar in je eigen tijd. Dat is na de woorden van Slob nu nog duidelijker.”

Kunt u zich voorstellen dat SGP’ers denken: dit is nogal een aanval van de NOS. Wij weten hoe de vlag erbij hangt bij de NOS.

Gelauff: „Ik beschouw zulke tweets als zeer ongewenst en wat mij betreft is deze volstrekt strijdig met het NOS-beleid”.

Nogal wat christenen volgen artikelen en uitzendingen van de NOS over Israël met argusogen. Menigeen vindt dat de omroep te negatief over Israël bericht. Christenen voor Israël (CvI) uitte onlangs in een video kritiek op een dit voorjaar gepubliceerd uitlegfilmpje van de NOS-correspondent in Israël over de Westelijke Jordaanoever.

CvI stelt dat de NOS feiten verdraait en zaken verzwijgt. Het steekt CvI dat de NOS in het filmpje stelt dat het „volgens internationaal recht illegaal is” dat Joodse Israëliërs nederzettingen stichten op de Westelijke Jordaanoever. „Hier laat de NOS haar objectiviteit los”, zegt CvI-medewerkster Sarah van Oordt. „De meningen over het internationaal recht zijn verdeeld.”

Ook stoort het Christenen voor Israël dat de NOS de Joodse Israëliërs op de Westelijke Jordaanoever „kolonisten” noemt. „Dat is een voorbeeld van framing. Het woord kolonisten heeft een negatieve bijsmaak. Het herinnert aan het Europese kolonialisme met alle racisme en uitbuiting die daar aan kleven.”

Verder is het tegen het zere been van CvI dat de NOS in het uitlegfilmpje ook in de selectie van beelden aan framing zou doen. „Wat je in beeld ziet zijn alleen Israëlische soldaten die geweld gebruiken tegen ongewapende Palestijnse burgers. Wat de NOS niet laat zien, zijn de honderen aanslagen die de Palestijnen pleegden op Israëlische burgers.”

Tunnels

Gelauff wijst de kritiek op de berichtgeving over Israël van de hand. „Wij proberen feitelijk te berichten over het conflict tussen Israël en de Palestijnen. In veel reacties op onze Israëlberichtgeving redeneren critici vanuit hun eigen opvattingen. Maar daar kan ik niks mee. Uitgangspunt voor de NOS is dat wat de Verenigde Naties, en ook de Nederlandse regering, zeggen over de status van een gebied als de Westelijke Jordaanoever. Israël houdt de Westelijke Jordaanoever bezet. En ja, dan hebben we het over kolonisten. Ik zou niet weten wat voor woord we anders zouden moeten gebruiken.”

Ook de kritiek van het CvI dat de NOS eenzijdig geweld van Israëlische zijde in beeld brengt „is echt onjuist. We hebben meermalen aandacht besteed aan Palestijnse terreur vanuit Gaza en tunnels waardoor Palestijnen wapens smokkelen.”

De NOS krijgt vanuit Palestijnse hoek juist het verwijt dat de omroep op de hand is van Israël, schetst Gelauff. „Als wij bijvoorbeeld berichten over economische successen in Israël, verwijten pro-Palestijnse critici ons dat we verzwijgen hoe Israël Palestijnen in de Gazastrook dwarszit. Maar ook die kritiek vind ik onterecht. Want we kunnen niet bij ieder item over Israël het Israëlisch-Palestijnse conflict benoemen.”

Voormalig RD-verslaggever Jan van Klinken stelt dat de NOS nogal links georiënteerd is en meehuilt met de seculiere wolven in het bos.

„Dat zijn ongefundeerde uitspraken waar ik weinig mee kan. Ja, wij worden bekostigd door de overheid. Maar de NOS opereert volstrekt onafhankelijk. Jaar na jaar blijkt uit onderzoek dat burgers de NOS zien als de betrouwbaarste nieuwsorganisaties van Nederland. Miljoenen mensen volgens dagelijks onze kanalen. We bereiken wekelijks ongeveer 90 procent van de bevolking.”

In navolging van journalist Arnold Karskens ergert Van Klinken zich er aan dat de NOS de Amerikaan George Floyd in zijn optiek vooral neerzet als een zielige, zwarte meneer die door een discriminerende agent om het leven wordt gebracht.

„Ik vind die kritiek nogal makkelijk. De NOS moet snel berichten over actuele zaken. Daarbij baseren onze journalisten zich op de feiten die op dat moment bekend zijn. Het is nogal wat dat een agent zijn knie legt in de nek van een arrestant, waardoor die overlijdt. Als later andere perspectieven naar voren komen, bijvoorbeeld over het verleden van Floyd, berichten we daar uiteraard ook over. Karskens heeft een zwartboek gemaakt met allerlei klachten tegen de NOS. Verder deed hij aangifte tegen mij. De NPO Ombudsman en Raad voor de Journalistiek hebben alle klachten afgewezen. Ook het OM veegde de aangifte van tafel.”

Beschikt de NOS-redactie over expertise over kerkelijk Nederland?

„Eén collega is bij uitstek thuis in die wereld. Ze werkt achter de schermen en informeert collega’s over religieuze kwesties. Van sommige NOS-journalisten weet ik dat ze privé een christelijk leven leiden. Met onze 450 journalisten proberen we recht te doen aan de diversiteit in de samenleving. Zwart, wit, seculier, religieus, mensen in en buiten de Randstad. We zullen nooit compleet kunnen zijn en uiteraard reageren we vooral op het nieuws van vandaag.”

U zag zich om veiligheidsredenen genoodzaakt NOS-logo’s van voertuigen te halen. Er lijkt bij menigeen een anti-NOS-sentiment te heersen. Baart u dat zorgen?

„Zeer zeker. De agressie wordt alleen maar erger. We krijgen bedreigingen, ook telefonisch. Onze apparatuur wordt vernield. Sommigen zijn pas tevreden als wij alleen maar uitzenden wat zij graag willen. Het is van groot belang dat journalisten hun werk in vrijheid kunnen blijven doen.”

Van Klinken: Het christendom komt er bij de NOS bekaaid af

Hoe bericht de NOS over kwesties die spelen in protestantse kringen? De oordelen van drie christelijke mediakenners lopen uiteen.

Ronduit kritisch is Jan van Klinken, voorheen decennia verslaggever voor het Reformatorisch Dagblad. „Het christendom komt er bij de NOS bekaaid af. In Hilversum waait er een gure wind. Rond de ophef over kerkgang in Staphorst in coronatijd huilde de omroep mee met de seculiere wolven in het bos. De NOS bevestigt clichés dat orthodoxe christenen een groepering vormen met merkwaardige opvattingen.”

Verontwaardigd is Van Klinken over de rol die onder meer de NOS speelde rond de ophef vorige week over uitspraken van minister Slob over identiteitsverklaringen van reformatorische scholen. „De manier waarop de NOS Slob behandelde, vind ik schandalig. Ten onrechte noemden veel media de identiteitsverklaringen antihomoverklaringen. Het ontbrak aan iedere nuance.”

Zierikzee

De NOS is links geöriënteerd, vindt Van Klinken. „Natuurlijk bedrijft de NOS serieuze journalistiek, je kunt niet zeggen dat de omroep een grote linkse groep is. Toch getuigen sommige keuzes van de NOS niet van evenwichtigheid. Net als oorlogsverslaggever Arnold Karskens vind ik dat de NOS bijvoorbeeld de Amerikaan George Floyd vooral neerzet als een zielige, zwarte meneer die door een discriminerende agent om het leven wordt gebracht. Terwijl het verhaal een stuk genuanceerder ligt. Een ander voorbeeld: als 300 transgenders een ministerie zouden bezetten, is de NOS er als de kippen bij. Voor een mars waarbij 10.000 mensen tegen abortus demonstreren lopen ze zo hard niet. Dat zegt iets over de opvattingen op de NOS-redactie.”

Bestaat het risico dat NOS-critici in reformatorische kring te lange tenen hebben? „Natuurlijk moeten mensen niet op alle slakken zout leggen. De journalistiek kent zijn eigen wetmatigheden. Man bijt hond is nieuws. Hond bijt man niet. Dus logisch dat een kerkrel in Kruiningen voor de NOS interessanter is dan een kerkdienst in Zierikzee die in alle rust verloopt.”

Blinde vlekken

Milder over de NOS is mr. drs. Timon Ramaker. De media-ethicus op de Christelijke Hogeschool Ede werkt aan proefschrift over de vraag in hoeverre journalisten kritisch zijn op eigen werk. Daarvoor sprak hij onder meer met NOS-medewerkers. „Ik heb best een tijd gehad dat ik me niet helemaal herkende in de wijze waarop de NOS verslag deed over kwesties rond religie en christelijk geloof. Maar ik ben er achter gekomen dat de omroep zich bewust is van het risico blinde vlekken te hebben. De omroep neemt kritische geluiden serieus en zoekt naar christenen, onder meer binnen de omroep, die bijvoorbeeld kerkelijke ontwikkelingen kunnen duiden.”

Zorgen

Daar staat tegenover dat de CHE-docent zich kan voorstellen dat orthodoxe christenen soms het gevoel hebben dat seculiere media, waaronder de NOS, niet echt peilen wat er in protestantse kring leeft. „Vorige week werden identiteitsverklaringen van reformatorische scholen in allerlei media antihomoverklaringen genoemd. Ik begrijp dat reformatorische christenen zich zorgen maken over zo’n interpretatie. Alsof het een verklaring is waarin mensen worden opgeroepen homo’s af te wijzen.”

Kritiek op de NOS-berichtgeving over de Mars voor het Leven is aan Ramaker niet zo besteed. „Ik snap dat bijvoorbeeld de organisatie van de mars zijn eigen geluid belangrijk vindt, maar de NOS maakt journalistieke keuzes. Dan begrijp ik wel dat ze in een item een soort cultuurstrijd tussen twee groepen in beeld brengen. De NOS maakt natuurlijk fouten, maar probeert op een neutrale en objectieve manier de hele bevolking van nieuws te voorzien.”

Staphorst

De NOS bericht over het algemeen „prudent en evenwichtig” over kwesties in christelijke kring, vindt Teun-Jan Tabak. In de vijf jaar die hij in het verleden als radiojournalist bij de NOS werkte, was hij specialist kerkelijk nieuws. Tabak berichtte in latere jaren voor onder meer de KRO ook veel over religieuze thema’s. „Ik heb op de NOS-redactie nooit het idee gehad dat orthodoxe christenen, bijvoorbeeld mensen van Schreeuw om Leven, werden weggezet als gekkies.”

Tabak, CDA-raadslid in Beverwijk en kerkenraadsvoorzitter van de plaatselijke PKN-gemeente, vindt het niet meer dan logisch dat ook de NOS onlangs inzoomde op perikelen rond kerkgang in Staphorst. „Er ontstond onrust over die kerkgang in coronatijd. Dus maakt de NOS daar een item van. Waarbij kerken ruimte kregen voor een weerwoord.”

Dat onder meer de NOS de veelbesproken identiteitsverklaringen op reformatorische scholen als antihomoverklaringen omschreef, vindt Tabak niet zo bezwaarlijk. „De NOS moet zaken beknopt en begrijpelijk samenvatten. Schrijf eenvoudig, dat kregen wij er als journalisten altijd ingehamerd.

En in het woord antihomoverklaring zit wat mij betreft wel degelijk een kern van waarheid. Al snap ik best dat zo’n woord gevoelig ligt. Reformatorischen kunnen wel makkelijk de media verwijten maken, maar laat zo’n woord aanleiding zijn om eens in de spiegel te kijken.”

Moeite

Tabak vindt het jammer dat christenen klagen over onevenwichtige berichtgeving, maar vervolgens soms niet thuis geven als de NOS hen benadert hun visie te geven. „Zeker in mijn tijd kostte het me soms de grootste moeite mensen uit de rechterflank van de reformatorische kring voor de microfoon te krijgen.” Al bewaart hij ook goede herinneringen aan sommige christelijke leidslieden. „Mijn grootste vriend was ir. Jan van der Graaf, voorheen algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond. Oftewel de bondscoach. In discussies met hem over het Samen op Weg-proces gingen de zeeën hoog. Maar hij was nooit te beroerd om kerkelijke kwesties bij de NOS te duiden.”

De NOS doet er goed aan blijvend aandacht te schenken aan religieuze kwestie, ook vanwege de opkomst van de islam, zegt hij. „We dachten dat met de secularisatie godsdienst zou verdwijnen. Maar dat is niet zo. Burgers willen niet alleen weten waar een nieuwe snelweg komt te liggen. Er is meer. Religie geeft het leven zin.”