Liederen van Luther in een rooms-katholiek liedboek – dat verwacht je als protestant niet zo snel. Toch zingen in het Duitse taalgebied ook de roomse gelovigen een gezang als ”Aus tiefer Not”. Bij hun bundel ”Gotteslob” is nu ook een naslagwerk verschenen: ”Die Lieder des Gotteslob”.
De Rooms-Katholieke Kerk in Duitsland, Oostenrijk en Zuid-Tirol kreeg in 1975 haar eerste bundel ”Gotteslob”. In 2013 verscheen een nieuwe versie van dit gebeden- en gezangboek. ”Gotteslob” kent een zogenoemd stamdeel van 293 liederen dat in elk bisdom wordt gebruikt, terwijl iedere regio daar een eigen selectie van gezangen aan toe heeft gevoegd – vergelijkbaar met hoe het lutherse ”Evangelisches Gesangbuch” in de verschillende landskerken wordt gebruikt. Anders dan bij de luthersen, die een rijke hymnologische traditie kennen, bestond er tot voor kort geen compleet naslagwerk bij het rooms-katholieke gezangboek. Een lacune, die nu is opgevuld met een dik boek waaraan een keur aan theologen, germanisten en muziekwetenschappers heeft meegewerkt. De uitgave is een initiatief van het bisdom Keulen. Dat verklaart dat behalve de 293 stamdeelliederen van ”Gotteslob” ook 20 liederen die in de regio Keulen gebruikt worden, een behandeling krijgen.
Uiteraard telt het rooms-katholieke gezangboek een heel aantal liederen waarin het misoffer, Maria, overledenen of heiligen centraal staan. Maar het valt op dat het liedboek ook een groot aantal gezangen bevat die in Nederland tot het klassieke protestantse repertoire behoren. Luthers ”Ein feste Burg” en ”Vater unser” ontbreken weliswaar, maar zijn ”Vom Himmel hoch” en ”Mitten wir im Leben sind” zijn wel opgenomen. Net als oerlutherse liederen als ”Allein Gott in der Höh sei Ehr”, ”Wachet auf, ruft uns die Stimme” en ”Wer nur den lieben Gott lässt walten”.
Interessant is de achtergrondinformatie in ”Die Lieder des Gotteslob”. Bijvoorbeeld bij ”Vom Himmel hoch”. Het kerstlied staat al in 1938 in een rooms-katholiek gezangboek, maar de naam van de auteur wordt verzwegen... Pas in 1975 wordt Luther genoemd. Overigens is het aantal strofen van dit lied in ”Gotteslob” teruggebracht van vijftien tot zeven. Iets dergelijks is gebeurd bij ”Befiehl du deine Wege” van Paul Gerhardt. De eerste woorden van de twaalf strofen van dit gezang vormen samen de tekst van Psalm 37 vers 5. In ”Gotteslob” zijn echter nog vijf strofen over, waarmee het acrostichon is verdwenen. Het wordt kritisch benoemd.
Er is ook inhoudelijk wel geschrapt in ”Gotteslob”. Bij Luthers ”Aus tiefer Not” ontbreekt bijvoorbeeld de tweede strofe. Eerlijk beschrijft de auteur van het desbetreffende artikel dat Luthers rechtvaardigingsleer die daarin is verwoord, een brug te ver is voor rooms-katholieken.
Kortom, dit prachtig uitgegeven naslagwerk is ook voor een protestant een ware fundgrube.
---
Boekgegevens
Die Lieder des Gotteslob. Geschichte - Liturgie - Kultur, Ansgar Franz, Hermann Kurzke en Christiane Schäfer (red.); Verlag Katholisches Bibelwerk GmbH, Stuttgart, 2017; ISBN 978-3-460-42900-0; 1314 blz.; € 78,-.
