Wie wil weten welke landen in het Midden-Oosten in de komende jaren een nóg grotere rol zullen gaan spelen, doet er goed aan om te bekijken hoeveel wapens ze produceren. Want uiteindelijk is het de taal van wapens die het beste wordt begrepen.

Natuurlijk kunnen we ook naar de wapenimport kijken. Dat is interessant, want de grootste wapenimporteurs ter wereld zitten niet toevallig in het Midden-Oosten. Vooral Arabische landen, met Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten voorop, kopen jaarlijks voor miljarden aan moderne defensietechnologie.

Maar zijn er ook landen in het Midden-Oosten die niet importeren, maar zélf wapens produceren? Ja. Dat zijn echter geen Arabische landen; daar is een wapenindustrie van enige omvang nooit van de grond gekomen.

Dat ligt anders voor Turkije. Dat land is zich, mede met hulp van Europa, razendsnel tot een grote wapenproducent aan het ontwikkelen. De afgelopen vijf jaar is de omzet in de Turkse wapenindustrie meer dan verdubbeld; van 5 miljard naar 11 miljard dollar. En de plannen voor de komende jaren zijn nog ambitieuzer: in 2023 moet een omzet van 27 miljard worden gehaald.

Een snelgroeiend deel van die productie is bedoeld voor de export. Turkse wapens komen in de Arabische wereld vooral terecht bij Qatar en Oman. Qatar is de beste partner van Turkije in het Midden-Oosten en verhoogde de import van Turkse defensieproducten in 2019 met meer dan 1300 (!) procent.

Turkije is echter niet het enige land in de regio dat de wapenproductie zelf ter hand heeft genomen. Hetzelfde geldt voor Iran. De wapenindustrie van Iran is weliswaar veel minder geavanceerd dan die van Turkije, maar het land is wel degelijk in staat om zelf zijn wapens te onderhouden en zelfs om nieuwe wapens te ontwikkelen; vooral ballistische raketten. Iran heeft ook weinig keus, want in tegenstelling tot Turkije hebben de ayatollahs minder machtige vrienden om wapens van te kopen.

Beide landen hebben verder gemeen dat ze niet alleen wapens produceren, maar ook dat ze de wil bezitten om een militaire grootmacht te worden. De militaire successen uit het verleden (denk aan het Ottomaanse rijk in het geval van Turkije en het Perzische rijk in het geval van Iran) liggen diep verankerd in de nationale psyche. Beide staten zijn vastbesloten om opnieuw de regionale rol te spelen die hun historisch gezien toekomt.

Die twee rollen gaan echter moeilijk samen. Tot nu toe gingen Turkije en Iran nog grotendeels hun eigen weg, maar het is zeer goed denkbaar dat deze twee landen in de toekomst vaker tegen elkaar zullen opbotsen. Het meest logisch is dat dit indirect zal gebeuren op het grondgebied van Arabische landen, bijvoorbeeld in Irak, Syrië of in de Arabische landen van Noord-Afrika.

De Arabische wereld is gewaarschuwd en heeft weinig trek in Iraanse of Turkse vingers in de pap. Zelf wapens produceren lukt nog altijd niet, ondanks torenhoge ambities, dus veel Arabische landen gaan ijverig door met zoveel mogelijk militair materieel importeren. Kortom: de wapenwedloop in het Midden-Oosten is nog lang geen gelopen race.