Niets aan het exterieur van het pand aan de Hoofdstraat 171 doet vermoeden dat de ontdekker van de röntgenstralen daar zijn jeugd doorbracht. Zwarte parasols van de bar De Professor, die sinds een paar jaar in het gebouw gevestigd is, onttrekken een gedeelte van de gevel aan het zicht. Nergens is een plaquette met daarop informatie over Röntgen te vinden.

Ook in het interieur zijn de verwijzingen naar de winnaar van de eerste Nobelprijs voor Natuurkunde schaars. Een paar natuurkundige formules sieren weliswaar de muren, maar de eerste steen neemt –half verscholen achter drie bierkratjes– bepaald geen opvallende plaats in.

Apeldoorn pronkt niet met zijn wereldberoemde voormalige inwoner, zegt Hans van de Water, stadsgids en medeoprichter van Stichting Röntgen Apeldoorn. „Integendeel. Veel Apeldoorners weten niet eens dat de ontdekker van de röntgenstralen hier opgroeide. Dat is jammer: zelf sprak Röntgen met veel waardering over zijn Apeldoornse periode.”

Appeldorn

De familie Röntgen, bestaand uit Friedrich Conrad Röntgen, Constance Charlotte Frowein en hun 3-jarige zoon Wilhelm Conrad (Willy) Röntgen, verhuist in 1848 als gevolg van politieke spanningen vanuit het Duitse Lennep naar Apeldoorn. Het gezin verblijft eerst drie jaar in een huurhuis. Op 22 oktober 1850 legt de 5-jarige Willy de eerste steen van de woning aan de Hoofdstraat 171.

Het is niet duidelijk waarom de familie Röntgen voor Apeldoorn koos, zegt Van de Water. „Wellicht omdat het gezin Boddens, familie van de Röntgens, daar ook ging wonen. Maar dat blijft gissen.”

Willy leert in Apeldoorn Nederlands spreken, lezen en schrijven. Na twee jaar gymnasium in Utrecht vertrekt hij naar Zürich om daar te gaan studeren aan de Technische Universiteit. In zijn studentenperiode komt hij nog meermalen terug naar de plaats waar hij opgroeide. „Zijn medestudenten gaven hem de bijnaam Appeldorn”, vertelt Van de Water. „Hij bezocht regelmatig familie en vrienden in Apeldoorn en zijn huwelijk met Anna Bertha Ludwig, die hij in Zürich ontmoette, werd in 1872 in de Grote Kerk aan de Loolaan ingezegend.”

Niet in Apeldoorn, maar in Würzburg ontdekt Röntgen op 8 november 1895 de X-stralen, zoals hijzelf de röntgenstralen noemt. Patent aanvragen op zijn uitvinding doet de inmiddels 50-jarige Röntgen niet. Van de Water: „Hij zag zijn ontdekking als vinding voor de mensheid; die moest voor iedereen toegankelijk zijn.”

Willy’s vader en moeder wonen in totaal 25 jaar in Apeldoorn. Met veel plezier, zo blijkt uit de afscheidsadvertentie die ze in 1875 in het plaatselijk nieuwsblad publiceren: „Een hartelijk vaarwel aan alle ingezetenen van Apeldoorn, alwaar wij gedurende 25 jaren zoo veel liefs ondervonden. Wij nemen aangename herinneringen mede, en bevelen ons in veler aandenken aan.”

Jacob Boddens, een neef van de familie Röntgen, koopt het huis en zet er een verdieping bovenop. Later komt er nog een aanbouw aan de voorkant bij. In de jaren 50 wordt het pand eigendom van de gemeente, die het later weer afstoot. Sinds 1995 is er horeca gevestigd.

Over enkele maanden wordt er een gedenksteen in het plaveisel voor het pand aan de Hoofdstraat 171 geplaatst, vertelt Van de Water. Het is dit jaar namelijk 175 jaar geleden dat Röntgen ter wereld kwam en 125 jaar geleden dat hij de röntgenstraling ontdekte. „Ook komt er in Apeldoorn een tentoonstelling over de Nobelprijswinnende natuurkundige. Op die manier hopen we deze wereldberoemde Apeldoorner weer voor het voetlicht te halen.”

Huizen met historie

Dit is het derde deel in een serie over woonhuizen van historische personen. Zaterdag deel 4.

Willy Röntgen

Wilhelm Conrad Röntgen, op 27 maart 1845 geboren in Remscheid (Duitsland), brengt het grootste deel van zijn jeugd in Apeldoorn door. Op 8 november 1895 ontdekt hij het fenomeen röntgenstraling. Dat levert hem in 1901 de Nobelprijs voor Natuurkunde op. Röntgen overlijdt op 10 februari 1923 in München aan darmkanker.