Hij wil graag werk doen dat er echt toe doet, vertelt Zwart, een jaar werkzaam bij 113. Voordat hij teamleider was, werkte hij ook bij de hulplijn. Hij ging talloze keren telefonisch en via de chat in gesprek met mensen die zelfmoordgedachten hebben. Nu stuurt hij als een van de twee teamleiders de veertig betaalde krachten en een groep vrijwilligers aan, die zich met de hulpverlening en met therapie bezighouden. Er werkt een mix van maatschappelijk werkers, psychologen en verpleegkundigen.

Het bemensen van de hulplijnen –24 uur per dag en 7 dagen in de week bereikbaar– is behoorlijk heftig werk, weet Zwart. „Je spreekt mensen die op dat moment geen oplossing meer zien voor de situatie waarin ze zitten. Eenzaamheid, hun financiële situatie en soms ook psychische problemen kunnen hen zover brengen. De beste manier om de pijn te eindigen is overlijden, denken ze.”

Overtuigen

De hulplijnmedewerkers gaan vervolgens in gesprek met deze mensen in nood. Belangrijk is volgens Zwart om aan te sluiten bij de persoon die belt of chat. „Het begint met goed luisteren. Het risico is dat je hen wilt overtuigen dat je van het leven beroven geen verstandige keuze is. Maar mensen zitten er helemaal niet op te wachten om overtuigd te worden. Ze willen begrip voor hun situatie.”

Taboes

Toen Zwart nog bijna dagelijks dit soort gesprekken voerde, ging hij van één basisprincipe uit: mensen met zelfmoordgedachten twijfelen altijd. Het is volgens hem de kunst om eerst goed te luisteren en in kaart te brengen wat er met iemand aan de hand is. „Daarna probeerde ik uit te vinden welke reden ze hebben om nog wel voor te leven. Die reden is er altijd.”

Zelfmoord is een beladen thema, merkt de teamleider om zich heen. Volgens hem krijgt meer dan 50 procent van de Nederlanders in zijn omgeving te maken met suïcidaliteit; maar als hun gevraagd wordt hoe vaak ze het onderwerp bespreken, geven ze aan dit weinig te doen.

Dat heeft volgens Zwart mede te maken met „ingewikkelde taboes die niet waar zijn.” Bijvoorbeeld: erover praten maakt het erger. Of: zelfmoord is om aandacht vragen. „Ze zijn niet waar, maar wel hardnekkig. Die taboes zorgen ervoor dat mensen liever niet over zelfdoding praten. Terwijl een gesprek juist de oplossing kan zijn.”

Trauma

Omdat het werk behoorlijk heftig is, nemen de hulplijnmedewerkers geregeld de tijd om met elkaar te bespreken hoe het gaat. Normaal gesproken zit iedereen bij elkaar op het kantoor in Amsterdam; vanwege de coronamaatregelen werkt een deel nu vanuit huis. „Elke dienst starten en eindigen we samen”, vertelt Zwart. „Nu doen we dat via Microsoft Teams. We kijken terug op de vorige dienst en bespreken wat je ervan mee ‘naar huis’ hebt genomen.”

In het kantoor bevatten alle belhokjes veel glas, zodat iedereen elkaar kan zien. Bij elke dienst is een zogenaamde floormanager aangesteld, die als enige taak heeft voor de medewerkers te zorgen. „Soms zie je aan de lichaamstaal dat iemand een ingewikkeld gesprek voert. De floormanager kan dan bijspringen, even wat extra aandacht aan die persoon geven.”

Corona

Soms horen medewerkers via de telefoon een al dan niet geslaagde zelfmoordpoging. „Dat is natuurlijk heftig. Het is belangrijk om daar als collega’s goed over na te praten. Bespreken waar je de regie over had, en waar niet. Door er meteen aandacht aan te besteden, voorkom je dat het later tot een trauma uitgroeit.”

Zwart verwacht dat de komende maanden druk kan gaan worden op de hulplijn. „Een economische crisis kan leiden tot meer suïcides. Op dit moment merken we ook het effect van corona al. Mensen denken dat ze door de coronamaatregelen hun hulpverlener niet meer kunnen bereiken. Kunnen ze bij hen niet terecht, dan komen ze bij ons.”

Hebt u hulp nodig? Dan kunt u contact opnemen met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via 0900 0113 (24 uur bereikbaar) en 113.nl