De Amerikaanse president Donald Trump moet vertrekken. Dat vinden veel Democraten in de Verenigde Staten. Maar zo eenvoudig is de afzettingsprocedure van een Amerikaanse president echter niet. Acht vragen en antwoorden over de ”impeachment”-procedure.
Waarmee begint de procedure?
De daadwerkelijke afzetting van een president wordt ingezet wanneer het Huis van Afgevaardigden met een enkelvoudige meerderheid van stemmen besluit dat de president zich heeft schuldig gemaakt aan verraad, aan omkoping of aan ernstige misdaden en wangedrag.
Wie beslist uiteindelijk?
Als uit de stemming in het Huis van Afgevaardigden blijkt dat de meerderheid vindt dat de president moet worden afgezet, gaat de zaak naar de Senaat. Dat wordt een proces gevoerd, met verhoren, bewijsvoering en verdediging.
Om de president te kunnen veroordelen en uit zijn ambt te kunnen verwijderen is in de Senaat een tweederde meerderheid nodig. Tijdens het proces in de Senaat berust de leiding bij de voorzitter van het hooggerechtshof, opperrechter John Roberts.
Als president Trump door het Huis van Afgevaardigden wordt afgezet, maar de Senaat gaat daar niet in mee, dan blijft hij zitten. Als de Senaat ook besluit tot afzetting, dan moet hij wel vertrekken.
Is de politieke rol van Trump na afzetting definitief uitgespeeld?
Dat hoeft niet. In de Senaat moet over twee kwesties een beslissing vallen. De eerste stemming van de Senaat gaat over de vraag of hij weg moet. Als daartoe inderdaad wordt besloten, moet er in een tweede stemming worden uitgesproken of Trump voor altijd voor het ambt is gediskwalificeerd.
In de acht gevallen waarin een ambtsdrager moest vertrekken, kwam het bij drie slechts tot een altijd durende diskwalificatie. In alle gevallen ging het om rechters. Een president is in de Verenigde Staten nog nooit afgezet.
Hoeveel steun heeft Trump in de Senaat?
In de Senaat hebben de Republikeinen de meerderheid. Om Trump weg te sturen, moet 60 procent van de Senatoren daarmee instemmen. Dat betekent dat twintig Republikeinen met de Democraten –die zijn afzetting willen– moeten mee stemmen. Dat lijkt onwaarschijnlijk, tenzij bij het onderzoek naar de Oekraïense affaire zoveel boven water komt, dat Republikeinen hun vertrouwen in de president opzeggen. Dat valt nu niet te zeggen.
Even terug in de geschiedenis. Ook president Richard Nixon (1913-1994) kreeg lang steun van zijn partij. Totdat er zoveel bewijs op tafel lag dat veel Republikeinen hem niet langer wilden steunen. Toen stapte Nixon op.
Voor welke vragen staan de Democraten nu?
De vragen waar de Democraten voor zichzelf antwoord op moeten geven zijn:
1. Heeft de president iets gedaan dat aantoonbaar valt in de categorie ernstige misdaden en wangedrag?
2. Zo ja, is er daar dan voldoende bewijs voor dat een Senaat, die door Republikeinen wordt gedomineerd, zou worden overtuigd om met tweederde stem de president te veroordelen?
3. Zo niet, wat zijn dan voor het land, voor de president en zijn partij en voor de Democraten –mede gelet op het feit dat er een verkiezingsjaar aan komt– de gevolgen?
Wat is de klacht tegen Trump?
Als het gaat om de contacten van president Trump met de Oekraïense president Volodymyr Zelenski is de vraag of er sprake is van hoge misdaden en wangedrag. Dat is echter niet duidelijk. De grondwet vult die begrippen niet nader in. De meeste geleerden zijn het er tegenwoordig wel over eens dat twee dingen er in ieder geval onder vallen: onder ede liegen of misbruik maken van de macht van het ambt van president.
Als blijkt dat president Trump inderdaad tegen de Oekraïense president Zelenski heeft gezegd dat het geld dat Kiev verwacht te ontvangen niet zal komen, tenzij Zelenski een onderzoek doet naar de Democratische presidentskandidaat Joe Biden en zijn zoon Hunter, dan kan gesteld worden dat Trump schuldig is aan machtmisbruik. Maar het bewijs op dit punt is er nog niet. Er is een klacht van een klokkenluider, die suggereert dat dit zou kunnen zijn gebeurd. Maar vooralsnog gaat het om veronderstellingen. Niets staat vast.
Wat is het risico voor de Democraten?
Voor de Democraten in het parlement bestaat er terdege een risico als ze de zaak doorzetten. Als Trump niet wordt veroordeeld, bezorgen de Democraten president Trump een geschenk dat hij zal uitbuiten in de verkiezingsstrijd. Vergeet ook niet: beide Amerikaanse presidenten Nixon en Clinton werden herkozen terwijl er een onderzoek liep naar hun daden.
Is er ook een risico voor Trump?
Jazeker. Als inderdaad blijkt dat hij over de schreef is gegaan, zullen twijfelende kiezers mogelijk hun stem geven aan een Democraat. Bovendien zal een aantal kiezers zich afkeren van de politiek.