Buren heeft een bijzondere band met het koninklijk huis. Koning Willem-Alexander mag zich ”graaf van Buren” noemen. Een stadswandeling maakt goed duidelijk wat de Oranjes door de eeuwen heen voor het Betuwse vestingplaatsje betekenden.
Stadsgids Yvonne Rours begint waar veel wandelingen door Buren starten: bij het standbeeldje van prins Willem van Oranje en Anna van Egmond, gravin van Buren, met hun kinderen Philips Willem en Maria. Het beeld staat voor de Lambertuskerk. „Willem en Anna trouwden er in 1551. Ze waren toen allebei nog maar 18 jaar oud. Vooral Maria is voor Buren van belang geweest, zeg ik hier altijd. Daar komen we straks op terug.”
We wandelen de Peperstraat in. „Een van mijn stokpaardjes is de betekenis van de straatnamen”, zegt Rours. „Peper is in dit geval niet wat we sinds de VOC uit de Oost haalden. De naam verwijst naar de hier groeiende mattenbies, een plant die werd gebruikt om stoelen te matten. Die werd ook wel peper genoemd.”
Weeshuis
Meer Oranje volgt na een uitleg over de rode kerktoren. „Die is 42 meter hoog, niet spectaculair, maar in het vlakke Betuwse landschap van veraf te zien.” Ook het voormalige armenziekenhuisje in de Gasthuisstraat komt aan bod. „En hier is dan het pareltje van Buren”, presenteert Rours. We staan voor het voormalige weeshuis, met een deel van de erfenis van haar moeder Anna in 1613 gesticht door Maria, over wie we meer zouden horen. „Ze gaf veel om kinderen. Het weeshuis was ook een beetje troost voor haarzelf, zo leg ik het uit, want ze kreeg zelf nooit kinderen, terwijl ze die wel graag wilde.” Het gebouw bleef weeshuis tot 1953. Daarna was het nog ongeveer twintig jaar een voogdijhuis. Tegenwoordig is in het gebouw het Marechausseemuseum gevestigd. „Het is een prachtpand. Groot, zeker voor een weeshuis. Ook de bouwstijl springt eruit: Hollandse renaissance. En de poort is heel fraai.”
Door naar korenmolen De Prins van Oranje, op de noordoostelijke hoek van Buren. „Vernoemd naar Philips Willem, de oudste zoon van Willem van Oranje. Zijn leven was een drama. Door de Spanjaarden gegijzeld in de Tachtigjarige Oorlog en na 28 jaar, grotendeels in eenzame opsluiting, zo verspaanst dat de Nederlanden hem niet meer terug wilden. Een triest verhaal, net als dat van de molen, die tot drie keer toe afbrandde.”
Het kasteel van Buren kan Rours helaas niet meer laten zien. Op die plek is nu een plantsoen. „Op last van Napoleon werd het afgebroken. Pas na tachtig jaar was dat sloopproces voltooid. Veel huizen in Buren hebben nog balken, kozijnen, deuren en stenen van het kasteel.”
Verschillende lagen
Wat verderop bevindt zich het buurtje De Kniphoek, waar Rours graag komt. „Hier voel ik de historie.” De synagoge stond op deze plek. En de armste Burenaren woonden hier in gemeentehuisjes, die nu zijn gerestaureerd. „In 1965 was Buren zo arm –de helft van de huizen was dichtgespijkerd– dat er sprake van was dat de hele stad tegen de grond zou gaan. Toenmalig burgemeester Van Sandick ijverde er met succes voor dat Buren prachtig werd gerestaureerd.”
Rours, die geschiedenis studeerde en in het onderwijs werkte, is nu ruim tien jaar Burense. „Binnen een half jaar werd ik gevraagd om gids te worden. Het is een goede manier om een stad te leren kennen. Buren is niet groot, maar er valt genoeg te vertellen en te tonen. Het stadje heeft best wel verschillende historische lagen: het begin in 994, Buren als zelfstandige heerlijkheid, stadsrechten in 1395, de omwalling, de Oranjes, de agrarische gemeenschap met haar vele stadsboerderijtjes, de architectuur, maar ook de aftakeling, tot 1953 zonder waterleiding en vanaf 1965 weer opgebouwd tot een bloeiend stadje dat de moeite waard is om te bezoeken. Buren ademt veel historie uit.”
Met of zonder Lambertuskerk
Een stadswandeling door Buren met gids kan worden besproken bij Toeristen-Informatie Buren, Markt 1 in Buren, tel. 0344-571922, infoburen@kpnmail.nl. De groepsgrootte per gids is maximaal twintig personen. Een wandeling kost € 50,00. Met bezichtiging van de Lambertuskerk komt de prijs op 60 euro. Een dagarrangement omvat ontvangst met koffie en een Betuwse lekkernij, een rondleiding met gids, bezichtiging van de Lambertuskerk, een lunch in een van de Burense horecagelegenheden, bezoek met gids aan het Museum Buren en Oranje of het Marechausseemuseum en afsluitend naar keuze koffie, thee of Italiaans ijsje. Kosten: € 32,50 per persoon, vanaf twintig personen. Bij minder deelnemers geldt een meerprijs. Over arrangementen op maat kan worden overlegd.
serie Stadsgidsen
Een plaats (nog) beter leren kennen? Stadsgidsen weten veel van de lokale geschiedenis, van gebouwen, personen en monumenten. In deze serie acht impressies van stadswandelingen. Deel 6.