Stel nu, schreef de Franse journalist Bernard Pivot maandagavond op Twitter. Stel „dat alle tranen een zware regenval zouden vormen, een storm van boosheid en vroomheid, en dat die de brand in de Notre-Dame zou stoppen.”

De tranen zouden samen een goede plensbui hebben kunnen vormen, zo veel was wel duidelijk. „Vandaag huilen alle Parijzenaars”, zei burgemeester Anne Hidalgo van Parijs maandag.

Maar ook ver buiten de Franse hoofdstad volgden mensen het nieuws over de brand in de kathedraal met ontzetting. „Ik ben nog nooit zo ziek geweest van een brand in een gebouw. Dit doet fysiek pijn”, liet Bert Jan Lietaert, hoogleraar Nieuwe Testament aan de VU in Amsterdam, bijvoorbeeld via Twitter weten. Het regende maandag dergelijke uitingen op sociale media.

De Notre-Dame is veel meer dan een kerk. Voor de Fransen ligt de ziel van de natie, van de middeleeuwen tot nu toe, erin opgetast. De Franse president Emmanuel Macron zei maandagavond dan ook dat er „een deel van onszelf” in vlammen opging. De kathedraal is diep verbonden met de geschiedenis van Frankrijk. Het gebouw vertelt het verhaal van honderden jaren Franse historie: van de bouwplannen van koning Lodewijk VII in de 12e eeuw, via de kroning van keizer Napoleon in 1804 tot nationale herdenkingen zoals die van de aanslagen in Parijs in 2015. In de kerk liggen veel presidenten, schrijvers en vooraanstaande figuren uit het leger begraven.

Sloop

Dat de kerk de eeuwen doorstond, is overigens niet vanzelfsprekend. In de 19e eeuw verkeerde het gebouw in een ronduit deplorabele toestand. Toen Napoleon zich er tot keizer liet kronen waren de muren met vaandels bedekt om de scheuren te verhullen. In 1830 overwoog de gemeente Parijs het godshuis zelfs met de grond gelijk te maken, zo vervallen was het toen. In 1845 volgde er echter een grote renovatie, die 23 jaar duurde.

De kerk is uiteraard ook een belangrijk symbool van de christelijke geschiedenis van Frankrijk. De Franse krant Le Figaro bestempelde de kathedraal dinsdag zelfs onverdroten als „een van de grootste symbolen van de christenheid.” De kathedraal was nog altijd intensief in gebruik voor de eredienst. Iedere dag waren er vijf diensten, op zondag zeven. Vlak voordat de kerk in vlammen opging, vond er nog een vesperdienst plaats, die in het teken stond van de Stille Week.

In Parijs zongen en baden maandagavond honderden gelovigen op straat voor het behoud van de kerk. Frankrijk mag als uiterst seculier te boek staan, maar juist in de Franse hoofdstad zitten veel rooms-katholieke kerken op zondag vol, zeker ook met twintigers en dertigers. Dat was maandag op straat terug te zien.

De anglicaanse aartsbisschop van Canterbury, Justin Welby, twitterde maandag te bidden voor iedereen in Frankrijk en daarbuiten „die huilt om deze mooie, heilige plek waar miljoenen Jezus Christus hebben ontmoet.” In een tweet op dinsdag herinnerde hij aan de herbouw van de kathedraal van het Britse Coventry, die in november 1940 in vlammen opging. „Die is herrezen voor de glorie van God, en vandaag, een symbool van hoop en van de verrijzenis.”

Notre Drame

„De Notre-Dame van Parijs is de Notre-Dame van heel Europa”, reageerde EU-president Donald Tusk maandag. Ieder jaar bezoeken 13 miljoen mensen de kathedraal, ofwel 30.000 per dag. De bekendheid hangt ongetwijfeld ook samen met de populariteit van het boek ”De klokkenluider van de Notre-Dame” van Victor Hugo uit 1831.

De brandweer volgde bij de bestrijding van de brand een bestaand protocol in geval van calamiteiten rond de kathedraal: zorg eerst voor de veiligheid van mensen, dan voor de kunst, vervolgens het altaar en het meublement, en richt je pas dan op de structuur. Ofwel: weet wat er herbouwd kan worden en wat niet.

Tegelijk is duidelijk dat herstel een ruim begrip is. De dakstructuur stamde deels uit de 13e eeuw en was op zich al een monument. Dat komt in zijn originele vorm nooit meer terug. ”Notre Drame”, kopte de Franse krant Libération dinsdag.