”Bibi gaat u redden.” De tekst die uit de luidsprekers van een campagneauto blèrt in hartje Jeruzalem, laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Een levensgroot portret van de Israëlische leider op het dak van de wagen laat zien om wie het op 9 april gaat. Zijn Likudpartij is het regeren nog niet moe. Het rode potlood zal daar dinsdag alleen nog een streep onder moeten zetten.

Benjamin Netanyahu heeft peilingen in elk geval mee. De meeste trendwatchers geven Likud een tamelijk riante voorsprong van rond de 30 zetels in de Knesset (in totaal 120 volksvertegenwoordigers). Genoeg om de verkiezingen te winnen, maar uiteraard te weinig om zelfstandig te kunnen regeren.

Dat is niets nieuws in Israël. En dat weet Netanyahu ook. De afgelopen jaren moest hij steeds met een coalitie het land besturen. Voornamelijk gevormd met rechtse en religieuze partijen. Dat kostte zijn Likud de nodige concessies, maar bleek steeds weer een werkbare optie.

Als de opiniepeilingen kloppen, zal er dus na dinsdag niet zo bar veel veranderen in het politieke landschap in Israël. Dat is ook de mening van veel Israëliërs. „Alles blijft zoals het is”, voorspelt Roni Talinsky. Ze duwt een kinderwagen voort in de Agrippasstraat, op een steenworp afstand van de Oude Stad van Jeruzalem. „Dat geeft ook niet. Met Bibi weten we waar we aan toe zijn. Hij is ervaren en heeft al ruim tien jaar bewezen dat hij het beste voor het land zoekt.”

Dat is lang niet iedereen het met haar eens. Dat alles bij het oude zal blijven, voelen veel mensen wel aan. Tegelijkertijd klinkt overal de roep om verandering. Het doet een beetje denken aan de tijd dat Barack Obama met zijn toverwoord ”Change” campagne voerde voor het Amerikaanse presidentschap. Maar wat die verandering in Israël precies moet inhouden, daarover lopen de meningen nogal uiteen.

„Tien jaar Netanyahu is gewoon genoeg”, zegt Haim Shoresh, terwijl hij een kaartje voor de Jeruzalemse tram koopt. „Het is niet normaal dat een politiek leider zo lang aan de macht blijft. Dat zie je in geen enkel ander democratisch systeem.”

Maar wat is het alternatief? Dat ziet Shoresh ook niet zo snel. „Benny Gantz heeft een goede reputatie als legerleider, maar is politiek totaal onervaren. Hij kan in dat opzicht nooit tegen Netanyahu op. Dus nee, er is op dit moment niemand die het stokje goed kan overnemen.”

Die mening is ook prof. Reuven Hazan toegedaan. De hoogleraar politicologie aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem verwacht geen politieke aardverschuiving in Israël na de verkiezingen van dinsdag. „Er gaat op korte termijn vermoedelijk heel weinig veranderen”, voorspelt hij in zijn werkkamer op de Scopusberg. „Zelfs als Gantz zou winnen, voorzie ik geen grote koerswijzigingen. Veiligheid is hét grote thema hier. Netanyahu heeft op dat gebied zijn sporen verdiend. En Gantz zal als oud-legerleider daarin geen andere koers varen.”

Netayahu mag dan een reputatie als ”Mister Security” hebben opgebouwd, voor het overige heeft Hazan weinig goede woorden voor de Israëlische premier over. „Hij heeft het land totaal gepolariseerd. Hij heeft de natie heel doelbewust in twee kampen verdeeld. Wie niet voor Netanyahu is, is tegen hem; zo probeert hij de realiteit weer te geven. En tegen Netanyahu zijn, staat ongeveer gelijk aan tegen Israël zijn. Tegenstanders schildert hij standaard af als links.”

Is links bijna een vies woord in Israël?

„Dat klopt. Het doet het goed als term om je tegenstanders in een handomdraai weg te zetten. Daarom hoor je dat woord hier ook te pas en te onpas.

Links wordt nog steeds verweten dat ze een kolossale strategische blunder heeft gemaakt door in 1993 de Oslo Akkoorden met de Palestijnen te sluiten. Het principe land-voor-vrede heeft helaas tot nu toe niet gewerkt. En links wordt in dit land altijd geassocieerd met een mislukt vredesproces.

Er is in de Verenigde Staten veel te doen over vermeende buitenlandse inmenging in de verkiezingen. Maar als hier iets is dat onze stembusgang beïnvloedt, dan is het wel de situatie rond de Palestijnen.

Tegelijkertijd moet ik toegeven dat de Palestijnen op dit moment geen reële partner voor vrede zijn. Het Palestijnse leiderschap is corrupt en vertoont geen bereidheid tot het stellen van daden die ertoe doen. Ik zie aan hun kant niemand die een vredesovereenkomst met Israël gaat tekenen. Dat verwacht ik overigens ook niet van Netanyahu. Hij bewijst lippendienst aan het vredesproces, maar zet geen stappen die een échte doorbraak kunnen geven.”

De economie bloeit. Heeft Netanyahu Israël dan ook niet veel goeds gebracht?

„Ja, maar de vraag is of dat de verdienste van Netanyahu zelf is. Hij heeft het economisch tij meegehad. Dat maskeerde de problemen in eigen land. Hij heeft weinig concrete maatregelen genomen om de zwakken in de samenleving te helpen.

Hij heeft zich wel zeer verdienstelijk gemaakt op het gebied van buitenlands beleid. Wie had kunnen denken dat Israël betrekkingen zou aangaan met zoveel landen in Afrika, Latijns-Amerika en zelfs in het Midden-Oosten? Wie had kunnen bevroeden dat een Israëlische regeringsleider in Qatar op bezoek zou gaan?

Netanyahu is erin geslaagd een imago van zichzelf te creëren van een wereldleider die ertoe doet. Hij gaat met mensen als Trump en Poetin om alsof het zijn beste vrienden zijn. Als premier van een land dat slecht half zo groot is als Nederland. Dat is knap.”

In hoeverre is hij in het nauw gebracht door de aanklachten wegens corruptie die tegen hem dreigen te worden ingebracht?

„Om die reden denk ik dat hij zijn langste tijd als regeringsleider heeft gehad. Ook als hij de verkiezingen wint en een nieuwe coalitie kan vormen, schat ik in dat hij over een halfjaar af moet treden. Dat zal het einde van zijn politieke carrière zijn. Netanyahu gaat alleen voor de winst. Hij is geen man voor de oppositie.”

Weekblad The Economist betitelde Benjamin Netanyahuy als populist en demagoog. Deelt u die omschrijving?

„Netanyahu is een populist in de meest letterlijke zin van het woord – zowel in de klassieke omschrijving als naar moderne maatstaven. Hij bespeelt de gevoelens van het volk als het om zaken als veiligheid gaat. Op dat vlak heeft hij een gezond beleid gevoerd.

Maar nu hij zich geconfronteerd ziet met aanklachten, neemt hij zijn toevlucht tot een beproefde tactiek van volksmenners: de pers krijgt de schuld, het juridische systeem deugt niet en er zijn achter de schermen duistere krachten aan het werk die zijn positie proberen te ondermijnen. Politieke tegenstanders, al hebben ze nog zo’n glansrijke carrière in het leger achter de rug, zet Bibi weg als verraders en vijanden van de Joodse staat. Ze zijn links en heulen met de Arabieren. Groter verwijt kun je niet krijgen.”

Benny Gantz belangrijkste rivaal van Netanyahu

Premier Benjamin Netanyahu van de Israëlische Likudpartij is in een nek-aan-nekrace verwikkeld met Blauw-Witleider Benny Gantz. Wie is deze vroegere topmilitair? Is hij een dappere strijder die niet bang is voor vrede of een gevaarlijke zwakkeling, zoals zijn tegenstanders zeggen?

Hij werd geboren in 1959 in mosjav Kfar Ahim tussen Jeruzalem en Ashdod, als zoon van Holocaust-overlevenden uit Oost-Europa. Hij bezocht een kostschool in het jeugddorp Kfar Hayarok ten noorden van Tel Aviv. Hij is getrouwd met Revital en is vader van vier kinderen.

In 1977 ging hij het leger in, waar hij diende bij de parachutisten. Vervolgens volgde hij een opleiding tot officier. Hij klom snel in rang. De strijdkrachten plaatsten hem op hoge posten. Zo was Gantz commandant van de parachutistenbrigade, van de divisie voor Judea en Samaria (de Westoever) en van het Noordelijke Commando. Ondertussen behaalde hij een bachelorgraad in geschiedenis aan de universiteit van Tel Aviv, een mastergraad in politieke wetenschappen aan de universiteit van Haifa en een tweede mastergraad in management van bronnen van de Nationale Defensie Universiteit in de Verenigde Staten.

Gantz was niet de eerste keus toen het kabinet in 2011 een nieuwe stafchef moest benoemen. Die eer viel ten deel aan Yoav Galant. Maar toen bleek dat Galant het niet zo nauw nam met de officiële regels bij de verfraaiing van de grond rondom zijn huis, stelde de regering Gantz aan. Zo werd hij de twintigste stafchef, in de rang van luitenant-generaal.

In 2014 gaf hij leiding aan het leger in de derde oorlog tussen Israël en Gaza. In 2015, toen hij als stafchef aftrad, bedankte Netanyahu hem voor zijn uitstekende diensten. De premier noemde hem tegenover The Times of Israel van „hoge kwaliteit, ethisch, verantwoordelijk, gebalanceerd en een bedachtzame stafchef.”

Na zijn tijd in het leger werd hij directeur van het hightech bedrijf Fifth Dimension, dat hopeloos flopte. In 2018 besloot hij in de politiek te gaan en een eigen partij op te richten, ”Veerkracht voor Israël”. Zijn partij verenigde zich met ”Yesh Atid” van Yair Lapid en Telem van een andere oud-stafchef, Moshe Ya’alon. Ook oud-stafchef Gabi Ashkenazi sloot zich bij hen aan. De politiek onervaren Gantz is vandaag de belangrijkste rivaal van Netanyahu.

Degenen die hem van het leger kennen, lijken enthousiast over hem. „Je voelde nooit dat hij zich superieur tegenover je gedroeg”, vertelde Dan Emergui onlangs aan de krant Ha’aretz. Gantz hoefde zijn stem nooit te verheffen. „Hij stelde slechts een vraag, en de mensen wilden doen wat hij maar zei.” Emergui herinnerde zich ook dat de jeep waarin hij en Gantz zaten, eens buiten Jeruzalem door molotovcocktails werd geraakt. „We stapten uit en zagen niemand. Benny wilde ons niet het vuur laten openen. Zelfs geen waarschuwingsschoten. Hij schiet niet zomaar.”

Over zijn politieke ideeën is Gantz uiterst vaag. Hij spreekt niet over de tweestatenoplossing met de Palestijnen, maar is ook bang het woord vrede in de mond te nemen. Jeruzalem moet verenigd blijven en Israël moet de controle houden over de Jordaanvallei en nederzettingenblokken op de Westoever. Ook zou Gantz de eenheid in het land weer terug willen brengen. Hij is tegen de omstreden nationaliteitswet, die de gelijkheid tussen Joden en Arabieren niet meer noemt. De Onafhankelijkheidsverklaring van 1948 maakte daar nog wel melding van.

Netanyahu lijkt in de peilingen na dinsdag een coalitie te kunnen vormen. Maar in dezelfde peilingen is Gantz ongeveer even populair als Netanyahu.