Een Amerikaans bedrijf wil een strip uitgeven waarin Jezus wordt neergezet als het domme hulpje van een superheld. Voor online petitieplatform CitizenGO reden om een petitie op te stellen. „Zou er ook zoiets gepubliceerd worden over Mohammed of Boeddha?” staat er in de begeleidende tekst. „De inhoud van de strip is ongepast en godslasterlijk. We vragen u de strip in kwestie onmiddellijk van uw publicatieagenda te laten verdwijnen.”

Het bezwaar slaat aan. Wereldwijd wordt de tekst ruim 236.000 keer ondertekend. Daar schrikt de uitgever van en de strip wordt geannuleerd. „Niet zozeer omdat ze het met de ondertekenaars eens zijn, maar omdat ze geen zin hebben in slechte publiciteit”, zegt Michiel Hemminga, verantwoordelijk voor de Nederlandse tak van CitizenGO. „Zo kun je met een petitie uiteindelijk toch je doel bereiken.”

Bovenstaande kwestie is een voorbeeld van een succesvolle petitie. Een petitie is een instrument van burgers om een signaal over een bepaalde kwestie over te brengen richting volksvertegenwoordigers, organisaties of personen. Vindt u bijvoorbeeld dat de gemeente moet stoppen met het kappen van bomen? Of wilt u dat de KWF Kankerbestrijding stopt met het steunen van embryoselectie? Dan is een petitie hét middel om dat punt onder de aandacht te brengen bij de mensen die daar over gaan. Tenminste, zo vindt Reinder Rustema. Hij werkt voor petities.nl, Nederlands grootste platform voor bezwaarschriften. „Je kunt met miljoenen mensen misbaar maken op internet, maar als je je niet meldt in de echte wereld, dan heeft protest geen zin.”

Volgens Rustema heeft het ondertekenen van een petitie vooral tot doel als burger je stem te laten horen bij de volksvertegenwoordiging. „Natuurlijk, je krijgt niet altijd je zin. Maar de bedoeling is in ieder geval dat je antwoord op je vraag krijgt. Mensen vinden het vaak al fijn om gehoord te worden.”

Rustema werkt fulltime aan het beheer van de website. Hij beoordeelt nieuwe voorstellen, redigeert de teksten („mensen kunnen niet spellen”) en geeft hier en daar wat adviezen over de formulering van een eis. Het meest arbeidsintensief: een antwoord op een petitie versturen naar alle ondertekenaars. „Idealiter krijgt iedereen een update. Dat lukt lang niet altijd. Veel antwoorden moet ik zelf achterhalen, zeker als het gaat om lokale kwesties. Gelukkig zijn er gemeenten die me op de hoogte houden, dat helpt al.”

Abortusfonds

Ook Michiel Hemminga, werkzaam bij petitieplatform CitizenGO, is fulltime bezig met het versturen en vertalen van petities, het beantwoorden van mails en het plegen van overleg met campagnevoerders in andere landen. CitizenGO is een internationale burgerbeweging die zich inzet voor behoud van de christelijke waarden. „In de media is het progressieve geluid sterk oververtegenwoordigd. Wij willen de christelijke stem hoorbaarder maken bij beleidsmakers en in het bedrijfsleven.”

Recht op leven, religieuze vrijheid en huwelijk en gezin zijn daarbij belangrijke thema’s. Zo wist Hemminga bijna 70.000 burgers te mobiliseren met een petitie tegen de overspelsite Second Love en schreef hij in 2017 een petitie tegen het abortusfonds van minister Ploumen. „Ze werd niet vrolijk van dat mailbombardement, maar dat is juist de bedoeling. We proberen publieke druk te creëren, zodat de politiek niet anders kan dan rekening met onze opvattingen te houden.”

Lang niet alle petities zijn zo succesvol als bovenstaande voorbeelden. Zo lukte het bijvoorbeeld niet om alle verwijzingen naar abortus en gender in een nota van de Verenigde Naties te laten schrappen. „Maar door petities te delen, kunnen we mensen in ieder geval aan het denken zetten. Daardoor beïnvloeden we de publieke opinie op de lange termijn”, aldus Hemminga.

Zeehondjes

De website petities.nl focust zich niet op bepaalde thema’s; de site is open voor alle petities. Dat betekent dat er hier en daar wat minder serieuze onderwerpen tussen staan, bijvoorbeeld een pleidooi voor een vrouwelijke prins met carnaval of een petitie tegen luie zeehondjes. Initiatiefnemer Rustema kan geen onderscheid maken, hij moet een tekst doorlaten als deze voldoet aan de spelregels.

Het gebeurt ook weleens dat scholieren een petitie richten aan een schoolbestuur. „Dan willen ze ijsvrij of ze eisen dat de tentamens niet doorgaan. De kans is klein dat zoiets succes heeft, maar ik probeer altijd te helpen. Omdat het één van hun eerste ervaringen is met de democratie door middel van het opstellen van een petitie.”

Rustema krijgt ook minder gepaste teksten toegestuurd. „Mensen mogen hun grieven laten horen, maar het moet binnen de grenzen van de wet passen. Als ik een tekst krijg met een formulering als „Ik wil dat die persoon aan de hoogste boom wordt opgehangen”, dan suggereer ik om eerst te beginnen met een petitie voor de invoering van de doodstraf.”

Wie op de website van petities.nl filtert op ”Grootste petities”, ontdekt dat vooral de voorstellen over grote thema’s populair zijn. Zwarte Piet moet blijven, Grenzen dicht, Handen af van de homeopathie en Zomertijd afschaffen zijn petities met veel handtekeningen. Maar volgens Rustema is het aantal handtekeningen niet altijd een goede indicatie voor het succes van een voorstel. „Grote petities sluiten eerder aan bij een gevoel van mensen en daarom worden ze veel ondertekend. Maar als de Tweede Kamer al heeft besloten over een bepaald onderwerp, dan heeft zo’n petitie geen zin meer.”

Juist de kleine petities, met misschien maar 1000 ondertekeningen, kunnen wel degelijk wetten veranderen. Neem een petitie over opslag van rioolmateriaal in beschermd Wagenings landschap. Die kreeg slechts 98 handtekeningen, maar dankzij de protesten is het bestemmingsplan aangepast en de vergunning voor opslag op deze plek ingetrokken. „Iedereen stuit weleens op wetgeving die niet nodig is”, zegt Rustema. „Heel veel mensen denken: daar kunnen we niets aan doen. Maar dat kan dus gemakkelijk. Je moet er alleen geduld voor hebben.”

Lokaal

Dat vooral kleinere en lokale petities succesvol zijn, blijkt ook uit onderzoek van het journalistieke tv-programma Brandpunt. In 2018 analyseerde de redactie ruim 7000 petities die de afgelopen twaalf jaar zijn gestart op petities.nl. Wat bleek? Zo’n 65 procent van de beantwoorde petities werd ingediend op lokaal niveau, bij gemeente of provincie. De drempel om een petitie lokaal te overhandigen is lager, je hoeft immers niet helemaal naar Den Haag af te reizen.

„Het succes hangt ook af van de persoon achter de petitie”, voegt Rustema toe. „Een goede petitionaris zet door en geeft nooit op. Het is weleens gebeurd dat een petitie 100.000 handtekeningen had, maar de persoon erachter durfde niet naar de Tweede Kamer om het geheel te overhandigen aan Kamerleden. Jammer, want Kamerleden zijn heel aardig.”

Volgens Brandpunt is er nog een andere indicatie voor succes: de meest succesvolle petities zijn positief van toon. Zeventig procent van de beantwoorde voorstellen uit het onderzoek gingen over dingen waarvan het bestaan wél op prijs wordt gesteld. Bijvoorbeeld het behoud van een karakteristiek bloemenkraampje aan de Amsterdamse Westermarkt. Of de gratis fietsenstallen in Utrecht. Daar staat tegenover dat slechts 86 negatief geformuleerde petities, over zaken die we zo snel mogelijk moeten wegbezuinigen of afschaffen, konden rekenen op een duidelijke reactie.

Hondenbelasting

Toch blijft het lastig om het succes van een bepaalde petitie te voorspellen. „Soms explodeert er eentje waarvan ik het totaal niet verwacht had”, zegt Rustema.

Als voorbeeld noemt hij een burgerinitiatief over de hondenbelasting. Deze ”blaftaks” is nu een lokale aangelegenheid. Iedere gemeente mag zelf beslissen of er wel of geen belasting wordt geheven, waardoor er ongelijke situaties ontstaan. „Blijkbaar zijn er veel hondenbezitters die de maatregel onrechtvaardig vinden en de petitie hebben ondertekend. De Tweede Kamer vroeg om 40.000 handtekeningen, maar inmiddels zijn er al bijna 60.000 verzameld.”

Ook voor Michiel Hemminga van CitizenGO blijft het lastig te voorspellen welke petities wel en niet aanslaan. „Ik heb een paar petities gestart over de genderideologie, maar die zijn lastig van de grond te krijgen. Misschien omdat mensen het onderwerp toch wat te vaag vinden en niet goed weten wat het inhoudt.”

En ook een succesvolle petitie behaalt niet altijd het gewenste resultaat. Zo kreeg CitizenGO in het proces tegen de reclames van Second Love bij de Reclame Code Commissie (RCC) geen gelijk. „Jammer, al was het een bijzondere ervaring om voor de verandering eens juridisch in het strijdperk te treden.”

Toch is een onsuccesvolle petitie voor hem geen reden om dan maar te stoppen met zijn werk. Integendeel: Hemminga is sterk persoonlijk gemotiveerd om door te blijven gaan. „Ik probeer het algemeen belang te behartigen vanuit de christelijke visie. Bovendien wil ik laten horen dat er nog andere opvattingen zijn dan de doorsnee seculiere opvatting. Het is belangrijk voor mensen om te zien dat ze niet de enige zijn die nog geloven in de christelijke waarden. Een petitie ondertekenen heeft dus altijd zin.”

”Stop de zomertijd” na jaren succesvol

Al zolang ze zich kan herinneren, heeft Anouk Verhaaff, lerares Nederlands, last van de zomertijd.

’s Ochtends moet ze vroeg op voor haar werk, al om half 6. „In de zomertijd denkt mijn lijf dat ik er om half 5 uit moet, dat komt gewoon niet meer goed. Ik heb permanent last van een jetlag.”

Daar komt nog bij dat ze het maar een onhandig gedoe vindt, dat klok verzetten ieder half jaar. „Het schijnt ooit ingesteld te zijn als energiebesparing. Dat doel schiet het inmiddels allang voorbij, maar toch blijven we ons aan dat rare tijdverzetten houden.”

Reden genoeg voor Verhaaff om een petitie te starten in 2013. Die slaat niet aan. Jaar na jaar komen er amper handtekeningen bij. „Ieder jaar leefde het geheel even op rond de ingang van de zomertijd, maar daarna werd het weer stil.”

Tot Verhaaff in 2016 contact zoekt met Annie Schrijer-Pierik, europarlementariër namens het CDA. Medewerker Kees Bos nodigt haar vervolgens uit om de handtekeningen aan te komen bieden in Brussel. Er wordt een persbericht verstuurd. „Sindsdien is het een gekkenhuis. Ik mocht zelfs bij allerlei programma’s komen praten over de zomertijd.”

De publiciteit werkt, want inmiddels heeft ”Stop de zomertijd” bijna 63.000 handtekeningen. Einddatum van de petitie: 31 december 2022. Tegen die tijd moet de zomertijd sowieso afgeschaft zijn, vindt Verhaaff.

Het Europees Parlement wil ook dat het verzetten van de klok afgeschaft wordt, maar legt de beslissing bij de lidstaten zelf. Wat de docent Nederlands doet als onze overheid er toch voor kiest om de zomertijd te behouden? „Dan begin ik opnieuw met een petitie. Ik ga net zolang door tot er resultaat is.”

Voor de medeburger die ook een petitie wil starten, heeft Verhaaff nog wel een paar tips. „Begin gewoon. Zoek de politiek op. En zoek samenwerking met partijen die hetzelfde idee hebben als jij, publiciteit werkt als een olievlek.”

Tot slot: blijf volhouden. „Ik begon tien, vijftien jaar geleden al met ”Stop de zomertijd” op Hyves en later op Facebook. Het duurde even, maar nu komen de handtekeningen binnen.”