Diep onderaan de Waaldijk staat de hervormde kerk, zwaar en robuust aan het Kerkplein. Links van de voordeur hangt een bordje aan de muur: ”Hervormde gemeente Zuilichem”. De bakstenen kerk dateert uit 1888. Op 20 april 1945, toen de oorlog bijna voorbij was, werd de kerk toch nog opgeblazen door terugtrekkende Duitsers. Zuilichemmers weten wel hoe je de handen uit de mouwen moet steken, want vier jaar later was de kerk al weer opgebouwd.

Iets verderop staat de woonboerderij van Aart Kuijntjes, strak tegen de dijk. Kuijntjes (63) is ouderling van de hersteld hervormde gemeente in Zuilichem en kent het dorp als weinig anderen.

Kerkgangers

Het tuindersdorp Zuilichem telt ruim 1700 inwoners. Daarvan gaan er ongeveer 500 zondags naar de kerk, schat Kuijntjes. „Het dorp kent drie kerken, een hervormde, een gereformeerde en een hersteld hervormde. En er gaan ook wat Zuilichemmers op zondag naar de gereformeerde gemeente in Brakel of naar de gereformeerde gemeente in Nederland te Nieuwaal.”

Aan de rand van het dorp, aan de Uilkerweg, staat het kerkgebouw van de hersteld hervormde gemeente. Een herinneringstegel in de muur vermeldt: ”Eerste steen gelegd door Ds. A. C. Rijken, Zacharia 3:9, 28 februari 2009”. De kerk telt 240 zitplaatsen. Links staat verenigingsgebouw De Kandelaar.

We hebben ook veel leden uit Brakel, zegt Kuijntjes. „Vandaar dat onze gemeente de naam draagt: hersteld hervormde gemeente Zuilichem-Brakel. Samen met de gemeente in Nieuwaal delen we één predikantsplaats. Al sinds de Reformatie delen Zuilichem en Nieuwaal één predikantsplaats. Die traditie hebben we na 2004 voortgezet.”

Theorie en beleving

In de Bommelerwaard bevinden zich naar verhouding veel hersteld hervormde gemeenten. Ook in Poederoijen, Aalst, Nederhemert en Gameren zijn gemeenten.

„We horen graag een Schriftuurlijk-bevindelijke prediking”, zegt Kuijntjes. „Mensen moeten schuldenaar voor God worden. Dat mag geen dorre theorie zijn, het moet beleving worden. Maar er mag ook verkondigd worden dat er verlossing is in Christus. En ook dat moet beleving zijn.”

Schuin tegenover de kerk van de hersteld hervormde gemeente staat de gereformeerde kerk, een eigentijds gebouw onder een zadeldak, met een aangebouwde klokkentoren. „In de Bommelerwaard zijn niet zoveel gereformeerde kerken, zodat dit echt een streekgemeente is.”

Aan de Schoolstraat staat de School met de Bijbel, voor protestants-christelijk onderwijs. Het speelplein is leeg. Het is woensdagmiddag. De school, oorspronkelijk opgericht door de plaatselijke hervormde gemeente en de gereformeerde kerk, wordt bezocht door zo’n 150 kinderen uit het dorp. Andere kinderen bezoeken de reformatorische basisschool in Poederoijen.

Bakker en café

Zuilichem kent maar één winkel. Die van de bakker, Siem van Genderen. „En die levert aan alle signaturen”, zegt Kuijntjes.

Aan de Burgemeester Hobolaan bevindt zich dorpscafé ”Ut Waopen”. Men schenkt er Heineken. De luiken zitten dicht. Iets verderop staat het dorpshuis, daarnaast de christelijke dorpsbibliotheek.

De begraafplaats van Zuilichem ligt buiten de bebouwde kom, aan de Molenstraat. Het zwarte toegangshek gaat open. Grint knerpt onder de zolen. Slingerpaden voeren langs de zerken. Hier worden ze begraven, de Zuilichemmers, allemaal, ongeacht kerk of ligging. In de dood is er geen onderscheid meer.