Welk probleem losten VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie dinsdag op, daar op het ministerie waar staatssecretaris Harbers van Asielzaken zetelt? Werd er vooral een dreigende vertrouwenscrisis in de kiem gesmoord, door in sneltreinvaart een compromis in elkaar te schroeven waar allevier de partijen mee uit de voeten konden? Of won de wil om het asielbeleid zo grondig mogelijk op de schop te nemen het van de profileringsdwang die deze gelegenheidscoalitie de afgelopen dagen danig aan het wankelen bracht?

Het antwoord op die vraag gaat vooral komen van de komende kabinetten die na Rutte-III zullen aantreden. Worden zij over pakweg 5 tot 10 jaar alsnog geconfronteerd met nieuwe ‘Lili’s en Howicks’; kinderen die hier al lang geworteld zijn als ze definitief zijn uitgeprocedeerd en niet meer weg willen? En wat dan? Of maken nieuwe, deels soepelere en deels strengere procedures, een eind aan deze problematiek?

De meest concrete afspraak die dinsdag onder leiding van Harbers werd gemaakt betreft het eenmalig herzien van het kinderpardon. Vooral D66, ChristenUnie en CDA kunnen hun achterban daarmee heel goed onder ogen komen. De pardonaanvragen van een groep van zo’n 700 kinderen, plus hun familieleden, zijn achteraf bekeken inderdaad volgens te strenge criteria beoordeeld, zo is nu de analyse. Hun smeekbede om een verblijfsvergunning was al kansloos wanneer zij na de eerste afwijzing van hun asielaanvraag niet meteen voorbereidingen waren gaan treffen voor hun gedwongen vertrek.

Onredelijk, is al jaren de kritiek van CU en D66. Ruim een week geleden sloot het CDA zich daar bij aan. Dinsdag gaf de VVD zich eindelijk gewonnen. Met als gevolg een herbeoordeling die waarschijnlijk zo’n 630 kinderen, plus familieleden, alsnog een verblijfsticket oplevert, zo rekende het ministerie dinsdag voor.

De VVD kan daar tegenover stellen dat het pardon, een erfenis uit het regeerakkoord van Rutte II, dinsdag na zes jaar resoluut, want per direct, werd afgeschaft. Dat is natuurlijk een pyrrusoverwinning, want door het strenge meewerkcriterium bestond dit pardon eigenlijk alleen op papier. De situatie van de enkele tientallen kinderen die via het kinderpardon alsnog een vergunning kregen, was zo schrijnend dat zij hun verblijfsrecht ook hadden gekregen na een verzoek aan de staatssecretaris om zijn discretionaire bevoegdheid te gebruiken.

Schrijnendheidstoets

Overigens houdt ook die beslismacht op te bestaan, althans in zijn huidige vorm. De bewindspersoon die helemaal aan het eind van de procedure met de hand over het hart kon strijken, is passé. Daarvoor in de plaats komt voortaan een onafhankelijke commissie die juist zo snel mogelijk een zogenaamde schrijnendheidstoets moet uitvoeren en daarover advies moet uitbrengen aan de IND.

Bijzondere omstandigheden die tot clementie kunnen leiden, kunnen zodoende door de IND en de rechter gewoon in de reguliere procedure worden meegenomen, is de gedachte. Tesamen met het voornemen om fors te investeren in de IND en zo de doorlooptijden van een asieldossier flink te bekorten, moet deze maatregel het asielbeleid nieuwe allure geven. „De asielzoeker moet zich voortaan neerleggen bij de uitspraak van de rechter”, spinde Harbers dinsdagavond laat in perscentrum Nieuwspoort als een tevreden kater.

Of het optimisme over dit deel van de deal getuigt van veel realiteitsbesef staat nog te bezien. De mogelijkheid om procedure op procedure te stapelen en nieuwe gronden voor nieuwe asielverzoeken op te voeren, lijkt ook na het akkoord onverminderd groot. Onduidelijk is ook in welk opzicht de nieuwe afspraken het uitzetbeleid effectiever maken. Faciliteer de groep uitgeprocedeerden die vrijwillig het land wil verlaten, adviseerde de Kinderombudsvrouw onlangs. Oftewel: stel gezamenlijk een vertrekplan op zodat mensen makkelijker een nieuwe start kunnen maken. Met die aanbeveling lijkt weinig te zijn gedaan.

Hoe vernieuwend het nieuwe compromis echt is, moet dus nog blijken. Eén ding staat echter vast: het asielbeleid is voor Rutte III even geen hoofdpijndossier meer.