Vorige week kwam de commissie die in Den Haag is geweest terug in Dordrecht. Vijf personen waren eropuit gestuurd om in de Staten-Generaal verslag uit te brengen van alles wat hier de afgelopen weken gepasseerd is met de gedagvaarde remonstranten.

Het waren zware besprekingen in de vergaderzaal op het Binnenhof. De hele oudejaarsdag en nieuwjaarsdag zijn eraan besteed. De beide stadhouders, Maurits en Willem Lodewijk, waren er ook bij. Wat was wijsheid? Toegeven aan de eisen van de remonstranten zou slecht zijn voor het gezag van de synode en de staat. Keihard aanpakken zou weer leiden tot onrust onder het verdeelde volk.

De Staten-Generaal hebben gekozen voor de harde lijn. De remonstranten moeten meewerken aan de procedure die de synode voorschrijft, niet andersom. Doen ze dat niet, dan wacht hun niet alleen de kerkelijke censuur maar ook de politieke vervolging als verstoorders van de openbare orde. De synode zal dan oordelen over hun leer op basis van de uitgegeven geschriften van de remonstranten.

Dit decreet werd op 3 januari 1619 bekend gemaakt. Die synodedag verliep eigenlijk wel grappig. Ik was gewoon aan het werk in de drukkerij toen de bode van de synode, Dirck van Nuyssenburgh, nogal zenuwachtig bij ons binnenkwam. Er bleken twee remonstrantse predikanten absent te zijn in de synodezaal. Van de ene, Isaacus Frederici, was al gauw duidelijk waarom. Hij had toestemming gekregen van schout Muys van Holy om zijn zieke zoon in Utrecht te bezoeken. Maar waar de andere afwezige uithing, Henricus Leo, was een raadsel. Zelfs zijn remonstrantse collega’s wisten het niet. Dirck moest de stad in om hem te zoeken.

De remonstranten logeren bijna allemaal in huis Mariënberch in de Wijnstraat. Een smal maar diep pand, met genoeg ruimte voor de vijftien theologen en hun medewerkers. Nu had Henricus Leo net besloten daar weg te gaan. Waarom? Ze zeggen dat hij heimwee heeft. Hij wilde naar zijn familie en gemeente in Zaltbommel. Hij kreeg van de schout geen toestemming. Ik denk dat er ook onenigheid heerst onder de remonstranten. Ze spelen hoog spel en proberen over te komen als een onverslaanbare Gideonsbende. Maar achter de schermen hebben ze ongetwijfeld slapeloze nachten en voeren ze verhitte debatten.

Dirck van Nuyssenburg heeft zijn zoektocht gestaakt. De synode is verder gegaan. Dirck kwam aan het eind van de dag nog even bij ons napraten. Volgens hem ziet voorzitter Bogerman het soms niet meer zitten.

Inmiddels is Henricus Leo boven water. Hij moest op vrijdag 4 januari in zijn eentje voor de synode verschijnen. Hij werd urenlang doorgezaagd over zijn standpunt. De synode probeerde hem zeker te vermurwen en zo het eerste schaap over de dam te krijgen. Maar Leo hield zijn poot stijf.

Al met al is Dordrecht een stad vol contrasten. Afgelopen zondag was het heilig avondmaal in de Grote Kerk en in de Waalse Kerk. Alle synodeleden waren van tevoren uitgenodigd om eraan deel te nemen. Het was een indrukwekkend gebeuren aan het begin van het nieuwe jaar. Maar de verwarring is groot en onheilspellend.

Burgh Liebaert, een denkbeeldige inwoner van Dordrecht in de jaren 1618-1619, houdt een „synodael journael” bij waarin hij beschrijft wat hem opvalt rond de Nationale Synode (die op 13 november 1618 –400 jaar geleden– begon). Op woensdag 16 januari deel 13.