Woensdag 2 januari 1619. Het gaat niet goed op de synode. Met de remonstranten is geen land te bezeilen. Er is crisisberaad in Den Haag.

Na de spannende synodezitting met die aanhouding van een boekdrukker uit Kampen was het me even te veel geworden. Het is boeiend om hier in Dordrecht alles op de voet te volgen en af en toe in de Kloveniersdoelen te gaan kijken, maar je moet er ook tegen kunnen. Al die hete hoofden en koude harten. De synodeleden en de remonstranten lopen langs elkaar heen zonder elkaar ook maar te groeten.

Nu heb ik in mijn rustige kerstweken toch wel het een en ander gemist. De synode heeft drie drukke dagen achterelkaar gehad en zelfs overuren gedraaid. Dat hoorde ik vanmorgen, toen doctor Johan Berck weer even langskwam bij zijn buurman en mijn baas, Pieter Verhaghen. Meneer Berck weet altijd van de hoed en de rand. Hij spreekt en eet met de regenten op de synode en in zijn huis logeren de Britse afgevaardigden.

Schotland

Berck vertelde eerst dat hij er een nieuwe gast bij had. De Engelse delegatie is namelijk uitgebreid met een vertegenwoordiger uit Schotland. Die ontbrak tot spijt van veel rechtzinnige gereformeerden, want Schotland is een echt calvinistisch land. Koning Jacobus heeft deze kritiek serieus genomen. In de synodezaal is er in het Britse hoekje een bankje bij getimmerd.

De Schotse theoloog heet Walter Balcanqual. Hij is nog maar even in de dertig. Een joviale kerel, zegt Berck. Alleen moeten er letterlijk wat wilde haren bij hem af. Lange baarden zijn prima, maar lang haar is ijdel.

Nu serieus, Berck toonde zich vooral bezorgd over het verloop van de synode. Het gaat helemaal mis. Die vijftien remonstranten rond de tafel in het midden van de zaal blijven maar dwarsliggen. Donderdagochtend leverden ze hun commentaar op de Heidelbergse Catechismus in. De professor uit Heidelberg, Abraham Schultetus, stond meteen op om te zeggen dat hij geen enkele belediging van zijn land en vorst zou dulden.

Ultimatum

Donderdagmiddag en de hele vrijdag gingen op aan getouwtrek over de gewetensvrijheid die de remonstranten in de vergadering opeisen. Ze bedoelen dat ze best hun mening over de leer van de verkiezing willen geven, als ze maar eerst de leer van de verwerping onderuit mogen halen. Dat is het hele punt waarom het draait, zeggen ze. Als de calvinisten hun extremisme maar inzien en opgeven, dan valt er met hen te praten over vrede in de gereformeerde kerk.

Niet alleen voorzitter Bogerman, maar ook de heren van de Staten-Generaal ergerden zich mateloos. Zaterdagmorgen stelden zij een ultimatum tot ’s avonds zes uur. Als de remonstranten dan niet zouden inbinden, ging er een commissie naar Den Haag om met de Staten-Generaal te overleggen over harde maatregelen. Er is tot tien uur doorvergaderd. Het hielp allemaal niets.

Spannend

Berck zei dat er zondag drie politici en twee predikanten naar Den Haag zijn afgereisd. Vandaag komt deze delegatie terug in Dordrecht. Iedereen houdt z’n hart vast over de uitslag. Het is buigen of barsten. Morgen wordt weer een spannende synodedag.